در واقعیت عمل جراحی با عنوان، خطرناک ترین عمل قلب وجود ندارد و خطرناک بودن عمل قلب کاملا بستگی به شرایط بیمار دارد، بطوریکه یک جراحی بسیار ساده را بسیار ریسک پذیر کرده و بالعکس. اما عمل های قلب را از نظر پیچیدگی میتوان به ترتیب زیر دسته بندی کرد.
جراحی پارگی یا دایسکشن آئورت
پارگی در بخش بالا رونده آئورت می تواند زندگی فرد را تهدید کند. این قسمت بخشی از آئورت است که از قفسه سینه به سمت سر رفته و پارگی آن باید فورا به دست جراح ترمیم شود. ترمیم پارگی آئورت به دو روش عمل قلب باز و جراحی کم تهاجم درون رگی انجام می شود.
در صورتی که فرد توانایی انجام جراحی قلب باز را نداشته یا پارگی در بخش پایین رونده آئورت باشد انجام جراحی کم تهاجم به او پیشنهاد می شود. البته، این جراحی در همه بیمارستان ها ارائه نمی شود.
خطرات جراحی دایسکشن آئورت چیست؟
همچون هر جراحی دیگری این فرایند نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد. برخی عوارض احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- سکته مغزی
- حمله قلبی
- عفونت های ریوی
- خونریزی
- خطرات ناشی از داروی بیهوشی
- مرگ
عمل پیوند قلب
پیوند قلب یک فرایند جراحی است که در آن قلب بیمار و نارسا با یک قلب اهدایی و سالم جایگزین می شود. پیوند قلب معمولا برای افرادی انجام می شود که نسبت به مصرف دارو یا جراحی های دیگر پاسخ مناسبی نداده اند. در حالی که پیوند قلب یک جراحی بزرگ است اما با انجام مراقبت های مناسب احتمال زنده ماندن زیاد خواهد بود.
آیا پیوند قلب خطرناک است؟
خطرات جراحی قلب باز شامل مواردی همچون خونریزی، عفونت، تشکیل لخته خونی و موارد زیر نیز هستند:
1_ رد پیوند قلب:
یکی از قابل توجه ترین خطرات پس از پیوند قلب، رد قلب اهدایی توسط بدن بیمار است. امکان دارد، سیستم ایمنی بدن قلب را به عنوان یک جسم خارجی تصور کرده و به آن آسیب برساند. با توجه به این موضوع، پزشک برای بیمار دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی تجویز می کند تا احتمال رد پیوند کاهش یابد.
گاهی اوقات، تغییر در دارو ها، روند رد پیوند را متوقف می کند. جهت کمک به پیشگیری از رد پیوند، بیماران باید تمامی دارو های خود را به طور توصیه شده مصرف و در تمامی ملاقات های خود با پزشک شرکت کنند.
رد پیوند اغلب بدون بروز علائم رخ میدهد. جهت بررسی رد پیوند قلب جدید، در یک سال اول پس از پیوند نمونه های زیادی از قلب بیمار گرفته می شود. پس از آن دیگر نیازی به نمونه برداری نخواهد بود.
در فرایند نمونه برداری، یک لوله به وریدی از گردن یا کشاله ران وارد شده و به طور مستقیم تا قلب هدایت می شود. سپس، دستگاه نمونه برداری به درون لوله وارد شده و نمونه کوچکی از قلب گرفته می شود.
2_ نارسایی اولیه پیوند:
در این وضعیت قلب اهدایی عملکردی از خود نشان نمی دهد. نارسایی اولیه پیوند رایج ترین عامل مرگ در چند ماه اول پس از پیوند قلب است.
3_ مشکلات شریانی پس از پیوند قلب:
پس از پیوند، امکان دارد دیواره شریان های قلبی سفت و ضخیم شده و شرایطی به نام واسکولوپاتی قلبی آلوگرافت به وجود آید. این وضعیت گردش خون در قلب را دشوار کرده و می تواند سبب حمله، نارسایی، آریتمی یا مرگ ناگهانی قلبی شود.
4_ عوارض جانبی دارو ها:
مصرف مادام العمر دارو های سرکوب کننده ایمنی می تواند سبب آسیب شدید کلیوی و مشکلات دیگر شوند.
5_سرطان:
دارو های سرکوب کننده ایمنی می توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. مصرف این دارو ها فرد را در معرض خطر بالای ابتلا به تومور های لب، پوست و لنفوم غیر هوچکینی قرار می دهد.
6_ عفونت پس از پیوند:
دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی توانایی فرد در مقابله با عفونت ها را کاهش می دهند. بسیاری از افرادی که تحت پیوند قلب قرار می گیرند، در یک سال اول به عفونتی مبتلا می شوند که نیازمند بستری و درمان در بیمارستان است.
ترمیم جا به جایی عروق بزرگ قلب
ترمیم جا به جایی عروق یک جراحی قلب باز است که در آن جریان خون طبیعی در بدن، برقرار می شود. در حین این جراحی، آئورت از بطن راست برداشته و به بطن چپ متصل شده و شریان ریوی نیز از بطن چپ جدا و به بطن راست وصل می شود. علاوه بر این موارد، شریان های کرونری نیز از شریان ریوی جدا و به آئورت اتصال می یابند.
این فرایند با این که یک جراحی بزرگ به شمار می رود اما درصد موفقیت آن بسیار بالا (99 درصد) است. در این جراحی به استفاده از دستگاه قلب و ریه نیاز است. ترمیم جا به جایی عروق، درمان عمده تصحیح گردش خون در شریان های بزرگ است. در پایین به برخی از خطرات این فرایند پرداخته شده است:
- حالت تهوع
- مشکل در تغذیه و بلع
- کبودی محل خط وریدی
عوارض جدی و نادر جراحی ترمیم جابجایی عروق
موارد زیر را میتوان جزو عوارض این جراحی در نظر گرفت:
- خونریزی، تشکیل لخته و سکته مغزی
- آسیب به تار های صوتی
- واکنش های دارویی
- مشکلات مرتبط با ریتم قلب
- ایست قلبی
- واکنش به انتقال خون
- آسیب مغزی
- مشکلات تنفسی
جراحی تعویض ریشه آئورت
فرایند تعویض ریشه آئورت، یک جراحی بسیار تخصصی است که در آن نزدیک ترین بخش آئورت به قلب ترمیم شده و دریچه آئورت حفظ می شود. برخی افراد به بیماری هایی دچار می شوند که ریشه آئورت را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل در مبتلایان به سندرم مارفان بیشترین رواج را داشته اما می تواند با فشار خون بالا نیز ارتباط داشته باشد.
انجام این جراحی برای اصلاح بزرگی ریشه آئورت یا ابتلای آن به آنوریسم مورد استفاده قرار میگیرد. جراح بخش بزرگ شده را برداشته و آن را با لوله ای مصنوعی به نام گرافت (پیوند) تعویض می کند. بروز آنوریسم در ریشه آئورت می تواند مرگ بار بوده و به جدایی لایه ها یا پارگی این شریان منتهی شود. پیشگیری از پارگی آئورت و تغییر شکل دریچه آن از جمله دلایل انجام این فرایند هستند.
خطرات جراحی تعویض ریشه آئورت:
- ابتلا به عفونت
- خونریزی
- سکته مغزی
- آسیب به اندام های دیگر همچون کلیه ها
- ضربان غیر طبیعی قلب
- مرگ
⚠️برخی عوامل همچون موارد زیر می توانند خطر ابتلا به عوارض جراحی قلب را افزایش دهند:
- بیماری ریوی مخصوصا بیماری ریوی انسدادی مزمن (آمفیزم)
- سابقه حمله یا جراحی قلبی
- چاقی
- دیابت
- مصرف سیگار
- بیماری کلیوی
جراحی آنوریسم شکمی چیست؟
پزشک ممکن است جهت درمان آنوریسم، انجام جراحی آنوریسم شکمی را پیشنهاد دهد. آنوریسم یک برآمدگی یا نقطه ضعف در آئورت است که ممکن است در معرض خطر پارگی قرار داشته باشد.
ترمیم آنوریسم درون عروقی، یک فرایند کم تهاجم است. در این روش، جراح برش کوچکی را در کشاله ران ایجاد کرده و پس از ورود کاتتر به شریان آن را تا محل آنوریسم هدایت می کند. سپس، در محل آنوریسم یک استنت جایگذاری می شود تا از ساختار آن حمایت کند.
خطرات ترمیم آنوریسم شکمی چیست؟
این فرایند نیز همچون دیگر فرایند های جراحی با عوارضی از جمله موارد زیر همراه است:
- ترمیم باز
- حمله قلبی
- ریتم قلبی نامنظم
- خونریزی در حین یا پس از جراحی
- آسیب به روده ها
- انسداد جریان خون رونده به پا ها یا دست ها
- تشکیل لخته خونی
- عفونت پیوند
- مشکلات ریوی
- آسیب کلیوی
- آسیب به اعصاب نخاع
- آسیب به عروق خونی، اندام ها و دیگر ساختار های مجاور
- عفونت زخم کشاله ران
- بروز لخته خون در کشاله ران
- خونریزی
- خونریزی داخلی با احتمال پارگی آنوریسم
عمل قلب باز
جراحی قلب باز نوعی جراحی است که در آن قفسه سینه باز شده و جراحی بر روی عضلات، دریچه ها یا شریان های قلب انجام می شود. جراحی پیوند بای پس قلب رایج ترین نوع جراحی قلبی است که در بزرگسالان انجام می شود. در حین این جراحی، یک شریان یا ورید سالم به بخش مسدود شده شریان کرونری پیوند زده می شود.
با انجام این کار جریان خون، ناحیه مسدود شده را دور زده و خون تازه به قلب می رسد. عمل قلب باز گاها با نام جراحی قلب سنتی نیز شناخته می شود. امروزه، بسیاری از فرایند های قلبی جدید می توانند تنها با ایجاد چندین برش کوچک انجام شوند. به همین دلیل، امکان دارد عنوان جراحی قلب باز مقداری گمراه کننده باشد.
خطرات جراحی قلب باز چیست؟
لازم به ذکر است دستگاه بای پس قلب ریه نیز می تواند احتمال خطراتی همچون سکته مغزی یا مشکلات عصبی را بیشتر کند. از جمله خطرات عمل قلب باز میتوان موارد زیر را نام برد:
- حمله قلبی یا سکته مغزی
- ضربان غیر طبیعی قلب
- نارسایی کلیوی یا ریوی
- درد قفسه سینه یا تب پایین
- فقدان حافظه یا گیجی
- تشکیل لخته خون
- از دست دادن خون
- مشکل در تنفس
- پنومونی یا عفونت ریوی
- عفونت زخم قفسه سینه
دکتر سید خلیل فروزان نیا جراح قلب