مادرم یک سال پیش عمل قلب باز انجام داده بود اما او دوباره دچار درد قفسه سینه شد، طوری که پزشک معالج، او را در بیمارستان بستری کرد. انسداد و گرفتگی عروق حتی بیشتر از قبل شده بود.
یک انسداد درست زیر بای پس به وجود امده بود. ۷۰ درصد انسداد جدید، به دلیل خود بای پس رخ داده بود. یکی از پیوندها نیز به طور کامل مسدود شد اما سطح کلسترول و فشار خون مادرم در محدوده ی خوب و تحت کنترل قرار داشت. جراح قلب گفته که عمل قلب باز برای بار دوم نیاز است.
متاسفانه بروز انسداد مجدد در بیمارانی که گرفتگی عروق کرونر دارند، پس از پیوند بای پس عروق کرونر یا عمل قلب باز (یا CABG) کاملا شایع و معمول است.
عضله ی قلب هنگامی مورد تهدید و آسیب قرار می گیرد که یک یا چند شریان حامل خون اکسیژن دار به قلب، به طور جزئی یا کلی دچار گرفتگی شود. این عروق ممکن است به وسیله ی پلاک های کلسترول، لخته های خون و یا ترکیبی از هر دو مسدود شده باشند.
عضله ی قلب به دلیل انسداد به وجود آمده، نمی تواند خون اکسیژن دار کافی را دریافت کند. این مساله باعث بروز درد در قفسه سینه ی بیمار می شود که به آن آنژین می گویند. کاهش طولانی مدت جریان خون می تواند باعث مرگ عضله قلب شود که به آن (میوکاردیال آنفارکتوس) سکته قلبی یا حمله قلبی گفته می شود.
انسداد جزئی عروق کرونر با داروهایی که باعث گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون می شوند، کاهش می یابد. مصرف این داروها باعث کاهش حجم کار قلب و کاهش حجم اکسیژن مورد نیاز آن می شود.
آنژیوپلاستی
در آنژیوپلاستی، کاتتری را معمولا از کشاله ی ران وارد قلب می کنند و دستگاهی شبیه بالن را در شریان کرونر قرار می دهند تا انسداد باز شود و جریان خون به حد نرمال برسد. استنت، لوله ی کوچکی است که در شریان مسدود شده قرار داده می شود تا مسیر رگ باز شود و جریان خون دوباره به حالت عادی بازگردد.
عمل قلب باز
روش بای پس عروق کرونر یک عمل جراحی باز است و در بخش قفسه سینه انجام می شود. پزشک جراح قلب یک بخش یا پیوند شریان یا وریدی را از جای دیگری از بدن بیمار می گیرد. سپس این پیوند به شریان کرونر بخیه زده می شود تا خون بتواند انسداد را دور بزند.
پیوند بای پس عروق کرونر به عنوان یک مسیر انحرافی یا مسیر جایگزین برای شریانی که به صورت کلی یا جزئی مسدود شده است در نظر گرفته می شود.
تمام این رویه های درمانی به این منظور طراحی شده اند که عضله های اطراف انسداد، بتوانند خون اکسیژن دار کافی را دریافت کنند.
هنگامی که پیوند بای پس عروق کرونر انجام شد، پزشک جراح قلب می تواند از ورید صافن پا یا شریان داخلی پستانی (IMA) و یا زیر بغل برای پیوند بای پس استفاده کند.
این که پزشک تصمیم بگیرد از کدام یک از این گزینه ها استفاده کند، به وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد.
نتایج همچنین نشان داده اند که در پنج سال اول پس از جراحی، بروز انسداد در پیوند شریان داخلی پستانی در مقایسه با ورید صافن کمتر است.
در مطالعاتی که بر روی چندین هزار بیمار که تحت عمل پیوند بای پس عروق کرونر قرار گرفته بودند نشان داد که حدود ده درصد از این بیماران طی چند هفته ی اول تا یک سال پس از انجام این عمل جراحی، دوباره دچار انسداد شده اند. همچنین حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد از این بیماران تا پنج سال پس از عمل جراحی و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد تا ده سال پس از این عمل جراحی دوباره دچار گرفتگی عروق می شوند.
علت گرفتگی مجدد رگ ها بعد از عمل قلب
عواملی که زمینه ساز بروز انسداد مجدد در پیوند ورید صافن هستند، شامل اندازه ی پیوند ورید است. وریدهایی که قطر کوچک تری دارند، خطر انسداد مجدد در آنها بیشتر است.
لازم به ذکر است که اندازه ی پیوند وریدی در زنان کوچک تر از مردان است، در نتیجه احتمال انسداد عروق در زنان بیشتر از مردان است. سایر عوامل خطر عبارت است از:
- طول ورید پیوند زده شده (هر چه طول این ورید بیشتر باشد، احتمال انسداد در آن بیشتر است)
- سابقه استعمال دخانیات قبل و بعد از جراحی
- فشار خون بالا در هفته های بعد از جراحی
- ناهنجاری های لیپیدی در هفته های بعد از جراحی
جالب توجه است که به نظر می رسد دیابت و کنترل ضعیف قند خون در ابتدا نقش زیادی در انسداد پیوندها ندارند ولی با گذر زمان یکی از عوامل خطر (ریسک فاکتورهای) بروز انسداد محسوب می شوند.
عواملی که خطر انسداد را درعمل پیوند بای پس عروق کرونر افزایش می دهند، شامل ناحیه ای از قلب است که باید پیوند زده شود و شدت انسداد را کاهش دهد.
انسداد شدیدتر در شریان کرونر با کاهش احتمال انسداد در پیوند ارتباط دارد و این احتمالا به دلیل جریان خون بیشتر در پیوند است.
برای پیوندهای بای پس عروق کرونر، شریان های داخلی پستانی بیشتر ترجیح داده می شوند، چرا که مدت زمان بیشتری باز می مانند و دیرتر دچار انسداد می شوند.
در برخی از موارد که نمی توان از شریان داخلی پستانی استفاده کرد، باید از ورید صافن استفاده کرد. در چنین شرایطی، برخی از جراحان از شریان رادیال (شریان شعاعی) بازو یا سرخرگ راست معده استفاده می کنند.
- مطالعات نشان داده اند که با کاهش شدید کلسترول LDL با به کار گیری استاتین درمانی و احتمالا از طریق کنترل فشار خون تا سطح نرمال، می توان خطر انسداد پیوند وریدی - شریانی و شریان های کرونر را کاهش داد
- پرهیز از سیگار کشیدن و کنترل گلوکز سرم در دیابت نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است
- برخی از پزشکان به جای آسپرین، عامل ضد پلاکت کلوپیدوگرل را تجویز می کنند
- برای بیماران دوز پایینی از آسپرین تجویز می شود
متاسفانه رعایت این موارد فقط خطر بروز انسداد را کاهش می دهد و از بروز انسداد به طور کامل جلوگیری نمی کند.