بیماری های قلبی عروقی شایع ترین دلیل مرگ و میر زنان در سنین بالای 25 سال می باشند. با وجود اینکه در سال های اخیر، مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی در مردان کاهش پیدا کرده است، اما متأسفانه آمار مرگ و میر ناشی گرفتگی رگ قلب در زنان، همچنان افزایش می یابد.
متأسفانه تنها یک سوم از زنان نسبت به خطرات واقعی بیماری قلبی آگاهی کافی دارند. اکثر زنان فکر می کنند، عامل اصلی مرگ و میر در زنان سرطان است؛ اما، بیماری های قلبی عروقی بزرگترین علت مرگ و میر در زنان می باشد و سالانه بیشتر از تمامی انواع سرطان، جان زنان را می گیرد.
چه چیزی باعث بیماری های قلبی عروقی در زنان می شود؟
بیماری قلبی عروقی یک اصطلاح جامع است که شامل انواع مشکلات قلب و عروق خونی، مانند:
- بیماری عروق کرونر
- بیماری شریان محیطی
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- فشار خون بالا
- بیماری دریچه قلب
- بیماری عروقی
- بیماری آئورت
- نارسایی قلبی
- کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه قلب)
- ریتم غیرطبیعی قلب
- بیماری مادرزادی قلبی
- و …
شایع ترین علت بیماری های قلبی عروقی، آترواسکلروز نام دارد. آترواسکلروز تجمع کلسترول و رسوبات چربی (پلاک) روی دیواره های داخلی رگ ها است، که جریان خون را به قلب محدود می کند (بیماری عروق کرونر).
قلب نیازمند اکسیژن و مواد مغذی حیاتی است، که برای درست کار کردن آن ضروری می باشند. در صورت نرسیدن خون کافی، قلب از این مواد محروم می شود. این خون رسانی ناقص ایسکمی نام دارد. ایسکمی باعث بروز علائم بیماری قلبی، مانند درد قفسه سینه و آنژین می گردد. هنگامی که یک یا چند شریان کرونری به طور کامل مسدود شود، ممکن است حمله قلبی (آسیب به عضله قلب) رخ دهد.
علائم گرفتگی رگ قلب در زنان
علائم بیماری قلبی عروقی در زنان، به طور متوسط حدود 10 سال دیرتر از مردان بروز پیدا می کند. شایع ترین علامت بیماری قلبی عروقی «آنژین» یا «آنژین صدری» نام دارد. آنژین اغلب به عنوان درد قفسه سینه شناخته می شود. این عارضه معمولاً با علائمی زیر در قفسه سینه توصیف می‌گردد:
- احساس ناراحتی
- سنگینی
- سفتی
- فشار، درد
- سوزش
- بی حسی
- پر بودن یا فشرده شدن
در برخی از مواقع ممکن است افراد، علایم آنژین را با سوء هاضمه یا سوزش معده اشتباه بگیرند. افراد معمولاً آنژین را در قفسه سینه احساس می کنند، اما ممکن است در شانه چپ، بازوها، گردن، پشت یا فک نیز احساس شود. علائم دیگری که می توانند در بیماری عروق کرونر بروز پیدا کنند، عبارتند از:
- تنگی نفس
- تپش قلب (ضربان قلب نامنظم، رد شدن ضربان یا احساس چرخش قلب در قفسه سینه)
- ضربان قلب تند
- سرگیجه
- حالت تهوع
- ضعف شدید
- خستگی غیرمعمول
- تعریق ناگهانی یا عرق کردن در هنگامی که علت مشخصی برای آن وجود ندارد (عرق سرد و لزج)
علائم حمله قلبی در زنان
در حالی که درد یا ناراحتی در قفسه سینه شایع‌ترین علامت حمله قلبی می باشد، در زنان مبتلا به بیماری عروق کرونر، اغلب علائم متفاوتی نسبت به مردان مشاهده می شود. علائم حمله قلبی در زنان عبارتند از:
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه، بازوی چپ یا پشت
- ضربان قلب سریع غیر عادی
- تنگی نفس
- حالت تهوع یا خستگی
بیماری قلبی عروقی چگونه با یائسگی مرتبط است؟
پس از یائسگی، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در زنان افزایش می یابد. این خطر برای زنانی که یائسگی زودرس (قبل از 50 سالگی) یا یائسگی بعد از عمل (خارج کردن رحم) را تجربه می‌کنند، بسیار بالاتر می رود. در زنانی که به علت عوامل دیگر نیز در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی می باشند، خطر افزایش احتمال بروز این عارضه پس از یائسگی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
تأثیرات استروژن در فیزیولوژی بدن زنان، موجب کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی می گردد. پس از یائسگی، به دلیل کاهش سطح استروژن در بدن، خطر ابتلا به این بیماری ها برای زنان افزایش می یابد. کاهش سطح استروژن باعث می شود:
- در دیواره رگ های خونی تغییراتی اتفاق بیافتد. این تغییرات ممکن است خطر تشکیل پلاک و لخته های خونی را افزایش دهد.
- سطح لیپیدها (چربی ها) در خون تغییر پیدا کند: در نتیجه کاهش استروژن، سطح لیپوپروتئین های با چگالی پایین (LDL، نوع "بد") افزایش پیدا می کند و سطح لیپوپروتئین های با چگالی بالا (HDL، نوع "خوب") کاهش می یابد. این تغییرات منجر به تجمع چربی و کلسترول در رگ‌های خونی می شود (پلاک) که خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می دهد.
- مقدار فیبرینوژن (ماده ای در خون که به لخته شدن آن کمک می کند) در خون افزایش پیدا کند: بالا رفتن سطح فیبرینوژن خون، در افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سکته، نقش مهمی دارد.
سایر عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی در زنان
علاوه بر یائسگی، عوامل خطر غیر متغیر (عواملی که قابل کنترل نمی باشند) عبارتند از:
1_ سن بالاتر
هنگامی که یک زن به سن 50 تا 52 سالگی (تقریباً سن یائسگی طبیعی) می رسد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، به طور چشمگیری افزایش می یابد.
2_ سابقه خانوادگی بیماری قلبی عروقی
افرادی که والدینشان به بیماری قلبی عروقی مبتلا بوده اند (به خصوص در صورت تشخیص قبل از 50 سالگی)، بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به این عارضه می باشند. اگر شما سابقه خانوادگی از ابتلا به بیماری های قلبی عروقی دارید، حتماً با پزشک خود برای انجام آزمایشات غربالگری مشورت کنید. یکی از مهم ترین قدم ها در درمان این عارضه، تشخیص به موقع می باشد.
3_ نژاد
افراد سیاه پوست و آفریقایی تبار، به طور متوسط، فشار خون بالاتری نسبت به افراد سفید پوست (آریایی) دارند. بنابراین خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در افراد سیاه پوست بیشتر است.
⚠️ عوامل خطر قابل تغییر (عوامل قابل درمان یا کنترل) عبارتند از:
- کشیدن سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود تنباکو و توتون
- کلسترول خون بالا و سطح تری گلیسیرید بالا، به ویژه LDL/کلسترول بد بالا
- فشار خون بالا (140/90 میلی‌متر جیوه یا بالاتر)
- دیابت کنترل نشده
- عدم تحرک بدنی
- استرس یا عصبانیت کنترل نشده
- رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع شده و کلسترول
- مصرف زیاد مشروبات الکلی
- اضافه وزن (شاخص توده بدنی [BMI] 25-29 کیلوگرم بر متر مربع) یا چاقی (BMI بالاتر از 30 کیلوگرم بر متر مربع)
عوامل خطر منحصر به فرد برای زنان شامل فشار خون بالا در حین بارداری (پره اکلامپسی)، دیابت بارداری (Gestational diabetes)، بیماری تخمدان پلی کیستیک و برخی از بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس می شود. میزان کلی ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، با توجه به تعداد عواملی که یک فرد را در معرض ابتلا به آن قرار می دهند، افزایش پیدا می کند.
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران
