معمولا بعد از عمل قلب باز، کودک باید برای تسکین دردهای خود داروهای مسکن مصرف کند. مصرف به موقع این مسکنها برای کنترل درد کودک از اهمیت بالایی برخوردار است. در این شرایط، پرستار، پزشک و یا داروساز، اطلاعات لازم در مورد این داروها را در اختیار شما قرار میدهند تا مراقبتهای بعد از عمل قلب باز کودکان در منزل برای شما آسان تر شود.
مدل نگهداری مناسب کودک برای جلوگیری از درد، توسط پرستاران به شما آموزش داده میشود. همچنین بهتر است با تیم درمانی بیمارستان صحبت کنید تا روشهای دیگری برای کاهش درد و یا ایدههایی برای پرت کردن حواس کودک از درد را به شما بیاموزند.
چه موقع علائم بیماری قلبی کودکان جدی است؟
ممکن است که کودک شما علائم بیماری و ناخوش احوالی داشته باشد. این موضوع میتواند به مشکل قلبی وی ربط داشته باشد و البته گاهی مشکلات او مربوط به وجود عفونت و سایر بیماری ها می باشد. جدا از این که کودک با چه مشکلی دست و پنجه نرم میکند، همواره افرادی هستند که میتوانند به شما کمک کنند.
به دلیل شرایط خاص کودکانی که بیماریهای قلبی دارند، والدین بهتر است در سریعترین زمان ممکن به سراغ مراکز درمانی بروند تا مانع از تشدید وضعیت کودک شوند. برای موقعیتهای اورژانسی که در ادامه به آنها اشاره میشود، باید با ۱۱۵ تماس بگیرید و تقاضای آمبولانس کنید:
- کودک به صورت ناگهانی از حال رفته است و به محرکها پاسخ نمیدهد. یا هر چه تلاش میکنید، کودک بیدار نمیشود
- کودک تنگی نفس دارد
- تنفس نامنظم دارد
- در زمان نفس کشیدن از بدن کودک، صداهای جدیدی شنیده میشود
- کودک به شکل قابل توجهی سریعتر یا آرامتر از وضعیت طبیعی نفس میکشد
- کودک از درد قفسه سینه شکایت دارد
- به طور ناگهانی با تغییر رنگ پوست کودک مواجه شوید( برای مثال ظاهری رنگ پریده، بنفش یا با لک پیدا کند) و این وضعیت برای بیش از چند دقیقه ادامه پیدا کند
چند هفته بعد از عمل قلب باز کودک میتواند به زندگی عادی بازگردد؟
از آنجایی که عمل قلب باز جزو جراحی های سنگین محسوب می شود، پس فرد نیازمند گذراندن دوره ای برای بهبود و ترمیم قلب دارد. این دوره بسته به توانایی جسمی فرد متفاوت می باشد.
برای نونهالان و نوزادان (تا دو سال)
کودک یا نوزاد خاطرهای از تجربه جراحی قلب نخواهد داشت و معمولا بعد از دو تا چهار هفته بهبود پیدا میکند. در چند هفته ابتدایی، نوزادان معمولا نا آرام هستند و به آغوش والدین نیاز بیشتری دارند. این مسئله به واسطه تجربه آنها در بیمارستان و تغییرات ایجاد شده در وضع معمول و محیط نوزاد رخ میدهد.
کودکان (دو تا نه سال)
کودکان در این سن، معمولا سه تا شش هفته پس از جراحی بهبود پیدا میکنند. در دو هفته ابتدایی، پرهیز کودک از بازیهای حرکتی اهمیت زیادی دارد، زیرا استخوان جناغ نیاز به زمانی برای بهبود دارد. کودک نباید به مدت شش تا هشت هفته، به انجام بازیهای تماسی و بعضی از ورزشها بپردازد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد محدودیتهای مراقبتی با پزشک یا کادر درمانی خود مشورت کنید.
نوجوانان (ده سال و بیشتر)
در این گروه سنی، بهبودی از جراحی متفاوت خواهد بود و میتواند به دو تا سه ماه زمان نیاز داشته باشد.
بازگشت به مدرسه
والدین با مشورت با تیم درمان میتوانند، زمان مناسبی جهت ادامه فعالیت کودک در مدرسه، پس از جراحی و همچنین توانایی تحمل میزان فعالیت و ورزش را بررسی کنند. به طور معمول، کودک میتواند چهار تا شش هفته بعد از ترک بیمارستان به مدرسه بازگردد با این حال ممکن است نیاز باشد به آرامی میزان فعالیت وی افزایش داده شود.
انجام ورزش
متخصصان قلب معمولا توصیه میکنند کودکان، هشت تا دوازده هفته پس از جراحی از انجام ورزشهای تماسی یا شنا پرهیز کنند و این ممنوعیت تا زمان مراجعه بعدی به پزشک، بررسی بالینی در کلینیک و بهبود کامل زخم ادامه پیدا می کند.
این که کودک بعد از چه مدتی قادر به ورزش کردن باشد به عوامل مختلفی بستگی دارد و معمولا سن و وضعیت بیماری قلبی کودک در تعیین این مسئله اثرگذار است. این محدودیت میتواند چیزی بین چهار تا دوازده هفته بعد از جراحی باشد. این اطلاعات توسط پزشک در اختیار والدین قرار داده میشود تا پیش از مرخص کردن کودک از اقدامات بعدی مورد نیاز باخبر شوند.
مراقبت از زخم عمل قلب باز کودک در منزل
پس از جراحی قلب باز، آثار زخم ناشی از جراحی بر روی بدن بیمار باقی میماند. زخم جراحی معمولا به هشت تا دوازده هفته برای بهبود کامل نیاز دارد. برای بسته شدن زخم حدودا، گذشت سه الی چهار هفته زمان نیاز است. زمانی که زخم جراحی در حال بهبود است، کودک ممکن است با علائم بعدی روبرو شود، با این حال دقت داشته باشید که بروز چنین علائمی برای زخم جراحی طبیعی است:
التهاب بعد از عمل قلب
پوست اطراف محل زخم معمولا با التهاب مواجه میشود. التهاب معمولا به صورت قرمزی، ورم ناچیز و درد ظاهر میشود. این علامت، پاسخی طبیعی است که بدن بعد از صدماتی نظیر جراحی ایجاد میکند. التهاب معمولا با گذر زمان بهبود پیدا میکند یا از شدت آن کاسته میشود. اگر التهاب زخم کودک افزایش پیدا کند، این موضوع باید موجب نگرانی والدین شود و آنها باید در سریعترین زمان به سراغ جراح قلب و یا مراکز درمانی بروند. کبودی اطراف محل جراحی نیز موضوع شایعی است که در بیشتر افراد رخ میدهد.
درد ناشی از جراحی
دردناک بودن محل زخم کودک پس از جراحی، امری طبیعی است. این موضوع میتواند به وسیله داروهای مسکن مدیریت شود. مسکن دریافتی توسط تیم درمان تجویز میشود. از مصرف خودسرانه داروهای مختلف بپرهیزید. با گذر زمان و با بهبود جای زخم، از شدت کبودی و التهاب آن کاسته میشود، در ادامه درد کاهش پیدا میکند و مصرف مسکن کمتر میشود. اگر درد کودک شدیدتر شد حتما به پزشک جراح قلب کودکان مراجعه کنید.
اثر زخم
در اکثر مواقع، پوسته ی اولیه ای بر روی محل زخم شکل میگیرد. این اثر زخم، لخته خونی است که به صورت طبیعی ایجاد شده، تا از زخم در برابر عفونت محافظت و به بهبود زخم کمک کند. در زیر زخم، رگهای خونی و بافت به رشد و ترمیم خود ادامه میدهند.
این موضوع به تقویت و درمان اثر بریدگی جراحی کمک میکند. احساس خارش و مورمور شدن در محل زخم موضوعی طبیعی است.
بخیه ها
معمولا بخیه ها پس از گذشت هفت الی ده روز بعد از جراحی برداشته میشوند، اما امروزه در اکثر جراحیها از بخیههایی استفاده میشود که خود به خود جذب بدن میشوند و پس از جراحی دیگر نیازی به باز کردن بخیهها نخواهد بود.
بخیه های محل لوله قفسه سینه
بخیههای لوله سینه باید پنج تا هشت روز بعد از برداشتن این لوله کشیده شوند. اگر کودک احساس بی قراری میکند، کادر درمان ممکن است پیش از موعد مقرر آن را بردارند. اگر کودک پیش از زمان برداشتن بخیهها ترخیص شود، برای برداشتن بخیهها به مراجعه مجدد به پزشک قلب نیاز خواهد بود.
مراقبت های عمومی بعد از عمل قلب باز کودکان در منزل
زخم کودک معمولا برای مدتی دردناک و حساس باقی میماند، بنابراین والدین میتوانند از مسکنهای تجویز شده برای کاهش درد کودک استفاده کنند. اگر کودک با سرفه یا سکسکه مواجه شود، این موضوع میتواند دردهایی را برای وی به همراه داشته باشد.
خارش زخم بعد از عمل
کودک ممکن است از خارش در محل زخم جراحی شکایت داشته باشد. این موضوع، امری طبیعی است، با این حال اگر خارش آزاردهنده شود، بهتر است با پزشک در مورد مصرف دارو برای کاهش این مشکل مشورت شود. خنک نگه داشتن زخم، خارش را کاهش میدهد.
والدین باید زخم جراحی را با پانسمان سبک و تمیزی بپوشانند تا کودک قادر به خاراندن محل جراحی نباشد. زخم نباید در معرض نور خورشید قرار گیرد، بنابراین والدین باید از زخم ایجاد شده در برابر نور خورشید نیز محافظت کنند و زخم را پوشیده نگه دارند.
حمام کردن
اگر کودک به اندازه کافی بزرگ شده است، توصیه میشود از قرار دادن وی در وان حمام پرهیز شود و به جای وان از دوش استفاده کنید. این یعنی شما میتوانید از خیس شدن بیش از حد زخم جلوگیری نمایید. اگر برای استحمام کودک خود از وان استفاده می کنید، مطمئن شوید که آب بالاتر از کمر قرار نمیگیرد و زخم در درون آب غوطه ور نمیشود.
اگر زخم خیس شود، آب میتواند باعث نرم شدن لبه های زخم شود و احتمال باز شدن آن افزایش پیدا میکند. این موضوع میتواند به میزان زیادی بهبودی کودک را به تعویق بیاندازد و موجب عفونت محل زخم شود.
در ادامه به نکاتی اشاره میشود که بهتر است برای شستن کودک خود در نظر بگیرید:
1.برای خشک کردن زخم از مالیدن آن پرهیز کنید، در عوض حوله تمیزی را به آرامی بر روی آن بکشید.
2.تا زمان بهبود کامل زخم( هشت تا دوازده هفته بعد از جراحی) از صابون، ژل حمام، روغن، پودر تالک، لوسیون یا مرطوب کننده بر روی محل زخم استفاده نکنید؛ زیرا چنین موادی میتوانند موجب حساس شدن زخم شوند.
پانسمان زخم بعد از عمل
پانسمان زخم جراحی کودک، معمولا پنج روز بعد از جراحی برداشته میشود. اگر کودک پیش از این موعد به خانه بازگردانده شود، والدین باید در زمان مقرر وی را به مطب ببرند تا امور مربوط به برداشتن پانسمان ویژه زخم انجام شود. اگر به تعویض منظم پانسمان نیاز باشد، تیم درمانی هماهنگی لازم جهت تعویض پانسمان را با شما انجام میدهند.
مشکلات ناشی از زخم عمل قلب باز در کودکان
اگر کودک با هر کدام از علائم بعدی مواجه شود، این موارد میتوانند نشان دهنده عفونت باشند و والدین باید برای تعیین اقدامات مورد نیاز با پزشک یا کادر درمانی خود تماس بگیرند. معمولا راه هایی برای بررسی وضعیت زخم توسط تیم درمانی پیشنهاد میشود، که می توان با کمک آنها مشکل را تشخیص داد. علائمی که توجه به آنها اهمیت دارد عبارتند از:
- افزایش قرمزی اطراف زخم
- افزایش ورم اطراف زخم
- افزایش درد
- بوی بد جای زخم
- افزایش ترشحات زخم (چرک، خون یا مایعات دیگر)
- باز شدن محل زخم (لبه های زخم از هم باز شوند)
- دمای بالای محل زخم یا بدن کودک
سندروم کودک آبی(سیانوتیک)
اگر برای بیمار مشکل قلبی سیانوتیک (سندرم کودک آبی) تشخیص داده شود، پس آب رسانی به بدن کودک از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. این موضوع خصوصا برای کودکانی اهمیت دارد که در بدن آنها استنت یا بای پس کار گذاشته شده یا کسانی که اشباع خون آنها زیر ۹۵ درصد است.
والدین وظیفه دارند اهمیت این مسئله را از پزشک خود جویا شوند. در فصل گرما یا زمانی که کودک حال خوبی ندارد، نوشیدن مایعات زیاد، اهمیت دارد. اگر کودک با تهوع، اسهال یا سؤتغذیه مواجه باشد، مراجعه فوری به پزشک ضرورت دارد. اگر امکان مراجعه به پزشک خود را ندارید، بهتر است با سایر مراکز درمانی مشورت کنید.
اگر کودک در حال مصرف داروهای ادرار آور (فوروزماید یا اسپیرونولاکتون) باشد، این موضوع میتواند به کم آبی بیش از حد بدن، منجر شود. در این مدت قطع دارو توصیه نمیشود، بلکه ضروری است والدین سریعا در این باره از پزشک خود مشورت بگیرند.
دکتر سید خلیل فروزان نیا جراح قلب