نقص مادرزادی قلب (CHDs) شایع ترین نوع نقص مادرزادی است. امروزه با پیشرفت درمان و مراقبتهای پزشکی، نوزادان مبتلا به نقص مادرزادی زندگی طولانی تر و سالمتری دارند. در ادامه با حقایق بیشتری درباره بیماری های مادرزادی قلب آشنا میشویم.
نقایص مادرزادی قلب (CHDs) چیست؟
نقایص مادرزادی قلب از بدو تولد در نوزاد وجود دارد و میتواند بر ساختار قلب نوزاد و نحوه عملکرد آن تأثیر بگذارد. این نقایص میتوانند بر نحوه جریان خون از قلب و خارج شدن به بقیه بدن تأثیر بگذارند. نقصهای مادرزادی قلب میتوانند از خفیف (مانند سوراخ کوچک در قلب نوزاد) تا شدید (مانند قسمتهایی از قلب که از بین رفته یا ضعیف هستند) متفاوت باشد.
از هر 4 نوزادی که با نقص قلبی متولد میشوند، 1 نفر دارای نقص بحرانی است (که به عنوان نقص مادرزادی قلبی بحرانی نیز شناخته میشود).
علائم و نشانه های نقص مادرزادی قلب
علائم و نشانه های نقص مادرزادی قلب به نوع و شدت نقص خاص بستگی دارد. برخی از نقایص ممکن است علائم یا نشانه‌های کمی داشته باشند یا اصلا علائم نداشته باشند. برخی دیگر ممکن است باعث شوند کودک علائم زیر را داشته باشد:
- ناخنها یا لبهای آبی‌رنگ
- تنفس سریع یا مشکل
- خستگی هنگام تغذیه
- خواب آلودگی
نحوه تشخیص نقایص مادرزادی قلب
برخی از بیماریهای قلبی عروقی ممکن است در دوران بارداری با استفاده از نوع خاصی از سونوگرافی به نام اکوکاردیوگرام جنین که تصاویر اولتراسوندی از قلب کودک در حال رشد ایجاد میکند، تشخیص داده شوند. با این‌حال، برخی دیگر از نقص ها تا پس از تولد یا اواخر زندگی، در دوران کودکی یا بزرگ‌سالی تشخیص داده نمیشوند. اگر پزشک مشکوک به وجود نقص مادرزادی قلب در نوزاد شود، نوزاد میتواند چندین آزمایش (مانند اکوکاردیوگرام) را برای تایید تشخیص انجام دهد.
علل ایجاد نقص های مادرزادی قلب
علل این مشکل در اکثر نوزادان ناشناخته است. برخی از نوزادان به دلیل تغییرات در ژن ها یا کروموزوم های خود دچار نقص قلبی هستند. در بیشتر موارد، هیچ علت واضحی برای بیماری مادرزادی قلبی شناسایی نشده است. با این‌حال، برخی از موارد برای افزایش خطر ابتلا به این بیماری شناخته شده است، ازجمله:
- سندرم داون، یک اختلال ژنتیکی که بر رشد طبیعی جسمانی کودک تأثیر میگذارد و باعث مشکلات یادگیری میشود
- مادر مبتلا به عفونت های خاص مانند سرخجه در دوران بارداری
- مصرف انواع خاصی از داروها ازجمله استاتین ها و برخی از داروهای آکنه توسط مادر در دوران بارداری
- سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل توسط مادر در دوران بارداری
- مادر مبتلا به دیابت نوع 1 یا دیابت نوع 2 که به‌خوبی کنترل نشده است
- سایر نقصهای کروموزومی که در آن ژن‌ها ممکن است از حالت طبیعی تغییر کرده و به ارث برده شوند (در خانواده وجود دارد)
چند نوع نقص مادرزادی قلب وجود دارد؟
انواع مختلفی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد. نقایص مادرزادی قلب را میتوان به دسته های رایج تقسیم کرد، مانند: بیماری مادرزادی قلبی سیانوتیک، بیماری مادرزادی قلبی وابسته به مجرا، بیماری مادرزادی قلبی بحرانی، و سایر نقایص مادرزادی قلبی آسیانوتیک یا کمتر حاد.
بیماری قلبی مادرزادی سیانوتیک
این نوع از نقایص مادرزادی قلب باعث میشود نوزاد در بدو تولد آبی به نظر برسد (سیانوز نامیده میشود). رنگ آبی به این دلیل است که خون بدون اکسیژن به داخل بدن جریان مییابد. نقایص قلبی سیانوتیک رایج عبارت‌اند از:
- تترالوژی فالوت
- جابجایی عروق بزرگ
- آترزی سه لتی
- بازگشت غیرعادی کامل وریدی ریوی
- تنه شریانی
- سندرم هیپوپلاستیک قلب چپ
همه این مشکلات نیاز به جراحی در سال اول زندگی دارند. نوزادی که این مشکلات قلبی را دارد، حتی ممکن است به چندین عمل جراحی نیاز داشته باشند تا عملکرد قلب سالمی داشته باشند.
بسته نشدن مجرای شریانی
همه نوزادان با سوراخ کوچکی در قلب به نام مجرای شریانی متولد میشوند. در چند روز اول زندگی، این سوراخ معمولا خود به خود بسته میشود. بااین‌حال، در برخی از کودکان این سوراخ به‌خودی‌خود بسته نمیشود (به نام مجرای شریانی باز شده یا PDA). کودکانی که دارای نقص مادرزادی قلب وابسته به مجرا هستند، با بسته شدن PDA دچار مشکل قلبی عروقی خواهند شد. پروستاگلاندینها ازجمله داروهایی هستند که به باز نگه‌داشتن مجرای شریانی کمک میکنند تا زمانی که کودکان بتوانند تحت عمل جراحی یا کاتتریزاسیون قرار گیرند تا نقص مادرزادی قلب خود را برطرف کنند.
نقایص مادرزادی دیواره قلب
اگرچه این نقایص قلبی میتوانند بر سلامت کودک تأثیر بگذارند اما ممکن است کمتر خطرناک باشند. این مشکلات شامل نقایص سپتوم بطنی، نقایص سپتوم دهلیزی و نقایص جزئی دریچه مانند دریچه‌های آئورت دو لختی میشوند. این نوع نقایص ممکن است به‌خودی‌خود یا با مداخلات محدود بهبود یابند و نوزاد در سال اول زندگی خود نیازی به جراحی نداشته باشد.
درمان نقایص مادرزادی قلب به نوع و شدت نقص موجود بستگی دارد. برخی از نوزادان و کودکان مبتلا ممکن است به یک یا چند عمل جراحی برای ترمیم مشکل قلب یا عروق خونی نیاز داشته باشند. برخی از آنها را میتوان بدون جراحی با استفاده از روشی به نام کاتتریزاسیون قلبی درمان کرد. در این روش یک لوله بلند که کاتتر نامیده میشود، از طریق رگهای خونی وارد قلب میشود، سپس پزشک میتواند اندازهگیریها و عکسبرداریها را انجام دهد و مشکل را برطرف کند.
گاهی اوقات نقص قلب را نمیتوان به‌طور کامل ترمیم کرد، اما این روشها میتوانند جریان خون و نحوه عملکرد قلب را بهبود بخشند. توجه به این نکته ضروری است که حتی اگر نقص قلبی به‌طور موقت برطرف شده باشد، بسیاری از افراد مبتلا به نقایص مادرزادی قلبی برای همیشه درمان نمیشوند.
امروزه با پیشرفت مراقبتهای پزشکی و درمان، نوزادان مبتلا به نقص قلبی زندگی طولانی تر و سالم تری دارند. بسیاری از کودکان مبتلا به نقص قلبی به بزرگ‌سالی میرسند. بسیاری از افراد مبتلا به نقص قلبی، زندگی مستقل بدون مشکل یا با مشکلات کمی دارند. برخی دیگر ممکن است در طول زمان دچار ناتوانی شوند. برخی از افراد مبتلا به نقایص قلبی، مشکلات ژنتیکی یا سایر مشکلات سلامتی نیز دارند که خطر ناتوانی را در آنها افزایش میدهد.
