قلب پمپی عضلانی تقریبا به اندازه مشت است. بزرگ شدن قلب به خودی خود بیماری نیست بلکه خبر از مشکل زمینه ای می دهد که باعث بالا رفتن عملکرد قلب به صورت غیر عادی شده. افراد مسن بیشتر در معرض خطر بزرگ شدن قلب قرار دارند. نام دیگر این وضعیت، کاردیومگالی است. طیف مشکلات زمینه ای که منجر به بزرگ شدن قلب می شود عبارت است از:
1_ پاتیولوژیکی
عواملی که به بیماری عضله قلب مربوط هستند.
2_ فیزیولوژیکی
به سایر عوامل، مثل فشار خون بالا یا بیماری تیروئید، که به عضله قلب فشار وارد می کنند مربوط است.
علائم بزرگ شدن قلب
در بعضی از موارد، بزرگ شدن قلب بی علامت است. دلیل بروز علامت این است که قلب نمی تواند به خوبی خون را پمپاژ کند و در نتیجه، سندرمی به نام نارسایی احتقانی قلب رخ می دهد. از جمله علائم آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل تنفسی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- آریتمی
- تپش قلب
- احتباس مایع
دلایل بزرگ شدن قلب یا کاردیومیوپاتی
عوامل مختلفی در بزرگ شدن قلب دخیل هستند. از جمله:
1_ بیماری عروق کرونری
بیماری عروق کرونر یعنی رسوبات چربی یا تشکیل پلاک در یک یا چند رگ قلب. تداوم این وضعیت آترواسکلروز نام دارد و منجر به باریک شدن رگ می شود. در نتیجه، ذخیره اکسیژن که سوخت قلب برای پمپاژ خون است، کاهش پیدا می کند.
2_ فشار خون بالا
در این وضعیت، خون با نیروی بیشتری در رگ پمپاژ می شود و به قلب فشار وارد می کند. از جمله دلایل فشار خون بالا می توان به چاقی و عدم تحرک اشاره کرد.
3_ کاردیومیوپاتی دیلاته
نوعی بیماری عضله قلب که علت آن معلوم نیست. بزرگ یا دیلاته شدن قلب یکی از شایع ترین انواع کاردیومیوپاتی است. تنگی نفس و ورم مچ پا از جمله شایع ترین علائمی است که افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی تجربه می کنند. در موارد نادر، علائمی نظیر سرگیجه و درد قفسه سینه هم رخ می دهد.
4_ میوکاردیت
عفونت قلبی که معمولا ویروسی است را میوکاردیت می گویند. ممکن است فرد ابتدا به بیماری ویروسی مبتلا شود و بعد علائم نارسایی احتقانی قلب را از خود نشان دهد.
5_ بیماری دریچه قلب
بیماری های دریچه قلبی مانند، نقص در دریچه میترال باعث می شود خون برعکس پمپاژ شود که یعنی دهلیز باید با نیروی بیشتر از حد معمول منقبض شود.
6_ ایسکمی قلبی
در نتیجه کاهش جریان خون به قلب رخ می دهد. این وضعیت باعث احساس درد در قلب (آنژین) می شود.
7_ سابقه حمله قلبی
در حمله قلبی ممکن است عضله ضعیف قلب بزرگ شود تا بتواند کار پمپاژ خون در بدن را انجام دهد.
8_ بیماری تیروئید
غده تیروئید بسیاری از وظایف سوخت و ساز را برعهده دارد. اگر بیماری تیروئید درمان نشود، فشار خون بالا، کلسترول بالا، آریتمی و بزرگ شدن قلب را به دنبال دارد.
9_ چاقی
بالا بودن چربی بدن زنگ خطری برای بالا رفتن فشار خون است که در مقابل، باعث بزرگ شدن قلب می شود.
10_ ورزش نکردن
یکجا نشینی و عدم تحرک زنگ خطری برای انواع بیماری ها، از جمله بیماری کرونر و فشار خون بالاست.
11_ سن بالا
هرچه سن بالا می رود، از خاصیت ارتجاعی رگ ها کاسته می شود. سفت و منجمد شدن رگ ها منجر به بالا رفتن فشار خون می شود که زنگ خطری برای بزرگ شدن قلب است.
راه های تشخیص بزرگ شدن قلب
برای تشخیص بزرگ شدن قلب از روش های مختلف استفاده می شود. مانند:
- بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی
- عکس برداری از قفسه سینه با اشعه ایکس، پزشک در این روش می تواند اندازه و شکل کلی قلب و ریه را ببیند
- اکو، امواج صدا به دستگاه فرستاده می شود و تصویر قلب تپنده به دست می آید تا پزشک انقباض و انبساط دهلیزهای قلب را ببیند.
- سونوگرافی داپلر، گردش خون در دریچه های قلب را نشان می دهد و عملکرد دریچه ها را می سنجد.
- نوار قلب، فعالیت الکتریکی قلب را اندازه می گیرد و ضربان قلب و سابقه سکته یا ایسکمی را نشان می دهد.
درمان کاردیومیوپاتی
روش درمان به مشکل زمینه ای بستگی دارد اما گزینه های پیش رو عبارت است از:
- مصرف دارو برای جلوگیری از بزرگتر شدن قلب
- برطرف کردن مشکل زمینه ای (مثلا با رژیم غذایی، ترک سیگار، ورزش و مصرف دارو برای کنترل فشار خون یا عمل جراحی برای جایگزین کردن دریچه قلب)
- ورزش منظم
- رژیم غذایی کم چرب
- تغییر رژیم غذایی برای پایین آوردن میزان کلسترول
- مراجعه منظم به پزشک تا از عملکرد درمان اطمینان حاصل شود.
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران