مشکلات ریتم قلب با روش های مختلفی درمان می شوند. در صورتی که ریتم قلب بسیار آهسته بوده و تغییر در مقدار دارو های مصرفی مفید نباشد، بیمار به یک ضربان ساز نیاز خواهد داشت که اصطلاحا به آن باتری قلب نیز میگویند. انواع باتری قلب، بسته به نوع مشکل، کاربردهای متفاوتی دارند.
در تخصص الکتروفیزیولوژی مشکلات ریتم قلب درمان می شوند که از جمله آن ها می توان به تپش سریع، کند یا تپش نامنظم اشاره کرد. وظیفه ضربان ساز حفظ ضربان قلب در ریتمی طبیعی و جلوگیری از آهستگی بیش از حد آن است.
این دستگاه به صورت مداوم فعالیت نداشته و تنها در موارد لازم به قلب شوک وارد می کند. ضربان ساز یک دستگاه کوچک و دارای باتری است که تپش نامنظم یا بسیار آهسته قلب را احساس و با ارسال یک پیام الکتریکی به قلب رفتار آن را اصلاح می کند.
فرآیند نصب باتری قلب
ضربان ساز های جدید وزنی به اندازه 28 گرم دارند. اغلب ضربان ساز ها دارای 2 بخش زیر هستند:
- مولد: دارای باتری و اطلاعات کنترل کننده ضربان قلب است
- لید ها: سیم هایی هستند که مولد را به قلب وصل کرده و پیام های الکتریکی را به آن می رسانند
ضربان ساز طی فرایندی 1 ساعته زیر پوست جایگذاری می شود. با این که فرد حین فرایند هوشیار است، اما برای داشتن آرامش بیشتر، داروی آرام بخش به او داده می شود. پزشک یک برش در سمت چپ سینه و زیر استخوان ترقوه ایجاد کرده و ضربان ساز را جای گذاری می کند. مولد این دستگاه نیز در همین محل در زیر پوست قرار می گیرد. گاها مولد در ناحیه شکم جای گذاری می شود که چندان رایج نیست.
نوع جدید ضربان ساز های بدون سیم به صورت یک واحد کامل هستند که در بطن راست قلب جای گذاری می شوند. پزشک با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس به صورت زنده، دستگاه را از طریق برش پوستی به یک ورید وارد کرده و به قلب هدایت می کند. این لید ها به مولد متصل می شوند. سپس، پوست با استفاده از بخیه بسته می شود. اغلب افراد یک روز پس از فرایند مرخص میشوند.
طول عمر کسانی که باتری قلب دارند.
به صورت کلی باتری های قلب به دو دلیل عمده به کار میروند:
- عدم ضربان سازی مناسب قلب ( در نارسایی های قلبی)
- ضربان های نابهجا و نامنظم و بعضا خطرناک قلب (آریتمی قلبی)
هدف باتری های قلبی اصلاح این دو مشکل هست و در واقع باعث افزایش طول عمر بیمار نمیشوند، صرفا از بروز عوارض و مرگ بیمار به دلیل مشکلات ضربان قلب جلوگیری میکنند. به نوعی یک روش تنظیم کننده ضربان و پیشگیری از بروز عوارض جدیتر محسوب میشوند.
انواع باتری قلب
نوع دستگاه | محل لید ها | کد ضربان ساز | موارد تجویز |
ضربان ساز تک حفره ای | یک لید در بطن راست | VVI | برادی کاردی علامت دار (درجات بالای بلوک دهلیزی بطنی و اختلال عملکرد گره سینوسی) |
ضربان ساز دو حفره ای | دو لید در بطن های راست و چپ | DDD | 1_ وقفه های بدون علامت و طولانی مدت یا درجات بالای بلوک دهلیزی بطنی 2_ سندرم تاکی کاردی برادی کاردی 3_ سنکوپ آسیستولیک رفلکس (RAS) 4_ سنکوپ قلبی در حضور بلوک شاخه های باندل به همراه دیگر علائم بیانگر نارسایی سیستم هدایتی قلب |
دفیبریلاتور کاشتنی قلبی (ICD) | یک لید در بطن راست | VVI | پیشگیری ثانویه از فیبریلاسیون بطنی یا تاکی کاردی ناپایدار از نظر همودینامیکی پیشگیری اولیه در بیماران دارای خطر بالای ایست قلبی در اثر فیبریلاسیون بطنی یا تاکی کاردی بطنی |
دو لید در بطن های راست و چپ | DDD | ||
ضربان ساز دو بطنی(CRT-P) | دو لید در بطن های راست و چپ | VVI | نارسایی قلبی علامت دار و مقاوم به دارو که با LVEF 35 درصد، بلوک باندل شاخه ای چپ و QRS بیشتر از 120 میلی ثانیه همراه است |
سه لید در بطن های راست و چپ و دهلیز راست | DDD | بیماران مبتلا به EF پایین، در معرض خطر دیگر موارد تجویز ضربان سازی و دارای بار قلبی بالا | |
دفیبریلاتور کاشتنی دو بطنی (CRT-D) | دو لید در بطن های راست و چپ | VVI | موارد تجویز برای ضربان ساز دو بطنی و دفیبریلاتور کاشتنی قلبی |
سه لید در بطن های راست و چپ و دهلیز راست | DDD | ||
دفیبریلاتور کاشتنی زیر جلدی | یک لید زیر جلدی | فاقد توانایی ضربان سازی دائمی | جهت کاربرد در بیماران غیر واجد شرایط استفاده از ضربان ساز یا درمان های ضد تاکی کاردی (مخصوصا بیماران جوان و افراد در معرض ابتلا به عفونت های سیستمی درون وریدی) |
ضربان ساز باندل هیس و باندل شاخه ای چپ | یک لید در باندل هیس، ناحیه اطراف هیس یا باندل شاخه ای چپ | VVI | جهت کاربرد در فشار تخمینی بالا در ضربان سازی بطنی و وجود خطر بروز کاردیومیوپاتی مرتبط با ضربان ساز |
دو لید در دهلیز راست و باندل هیس، ناحیه اطراف هیس یا باندل شاخه ای چپ | DDD | ||
ضربان ساز بدون لید | یک لید بطن راست | VVI | ضربان سازی تک حفره ای و دشواری در استفاده از دستگاه وریدی استاندارد |
پایشگر کاشتنی حلقه ای | دستگاه زیر پوست | فاقد توانایی ضربان سازی | پایش طولانی مدت سنکوپ ناشی از عوامل ناشناخته یا فیبریلاسیون دهلیزی احتمالی و منجر شونده به سکته مغزی بدون علت (کریپتوژنیک) |
راهنمای اصطلاحات جدول:
EF ⇐ کسر تخلیه
LVEF ⇐ کسر تخلیه بطن چپ
DDD ⇐ ضربان سازی، حسگری و پاسخ دهی دو گانه
VVI ⇐ ضربان سازی بطنی، حسگری بطنی و پیشگیری
CRT ⇐ درمان همزمان سازی انقباض قلبی
قیمت باطری قلب در سال ۱۴۰۰
پیس میکر که ساده ترین نوع باطری قلب محسوب میشود قیمتی حدودا بین 10 تا 12 میلیون تومان ( آزاد بدون بیمه) و ICD هزینه ای حدودا بین 25 الی 30 میلیون دارد.
طول عمر ضربان ساز قلب
در حال حاضر، باطری های لیتیومی با دوام و دارای کیفیت بالا، در این دستگاه ها به کار می روند. قبل از این که باطری از کار باز بماند فرد و تیم درمان چندین ماه فرصت تصمیم گیری خواهند داشت. به هر حال، انرژی باطری با گذشت زمان تحلیل رفته و بسته به نوع دستگاه، مقدار استفاده و شرایط بدن فرد از 5 تا 10 سال یا بیشتر دوام خواهد داشت.
پس از اتمام نیروی باطری، محل برش باز شده، دستگاه از سیم ها جدا شده و پس از جایگزینی دستگاه جدید، پوست بخیه می شود. دستگاه جدید اغلب از کیفیت و تکنولوژی بالا تری برخوردار است.
عوارض باتری قلب
احتمال بروز خطرات مرتبط با جای گذاری دفیبریلاتور و ضربان ساز بالا است، زیرا این دستگاه نقش مهمی را در بدن ایفا می کند. از جمله این خطرات می توان به عدم عملکرد دستگاه، بروز عفونت ها، بروز عوارض جای گذاری و مرگ ناشی از فرایند جای گذاری اشاره کرد. در صورتی که دستگاه به دفعات زیاد استفاده شود، امکان دارد شوک های آتی موثر نباشند. البته، این عوارض جانبی به قدری رایج نیستند که فرد جهت بهبود کیفیت زندگی خود از آن ها استفاده نکند.
دکتر سید خلیل فروزان نیا جراح قلب