اطلاعاتی راجع به بارداری برای زنانی با دریچهٔ فلزی (مصنوعی) قلب
راهنمایی برای زنانی با دریچه فلزی قلب
اگر قلب شما دارای دریچهٔ فلزی (مکانیکی) است یا قصد تعویض دریچهٔ قلب خود را دارید، مسائل خاصی دربارهٔ بارداری وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید.
بارداری باوجود دریچهٔ فلزی قلب چه خطراتی دارد؟
مطالعات پیرامون پیامدهای بارداری در میان زنانی با دریچه فلزی قلب نشان میدهد که:
• تقریباً 1 تا 3 درصد مادران در حین بارداری جان خود را از دست دادند
• تقریباً بیش از 25٪ از مادران، معمولاً در زمان زایمان، دچار خونریزی شدند
• تقریباً 21٪ بارداریها منجر به سقط شد (معمولاً 12 تا 15 درصد)
• تقریباً 3٪ نوزادان با ناهنجاری به دنیا آمدند
این مشکلات تا حدی به خاطر وجود دریچهٔ مصنوعی و تا حدی نیز به خاطر نیاز به مصرف داروهای ضدانعقادی است.
چه اتفاقی ممکن است برای دریچه فلزی در حین بارداری بیفتند؟
دریچههای فلزی قلب میتوانند باعث لخته شدن خون در دریچه شوند. در حین بارداری خون چسبندگی پیدا میکند و درنتیجه احتمال تشکیل لخته خون در دریچه قلب در زمان بارداری بیش از هر زمان دیگری است. ایجاد لختهٔ خون در دریچهٔ قلب مشکلی بسیار جدی است و ممکن است منجر به سکته یا مرگ شود؛ حتی احتمال مرگ نوزاد نیز خیلی بالاست.
خطر تشکیل لختهٔ خون در دریچهٔ قلب به عوامل خاصی بستگی دارد که عبارتاند از: سن شما در زمان کارگذاری دریچه، مدتزمانی که دریچه قلب شما تعویض شده است، موقعیت قرارگیری دریچه و اندازه آن. پزشک متخصص قلب میتواند خطرات تشکیل لختهٔ خون در دریچه را برایتان توضیح دهد.
بهمنظور پیشگیری از تشکیل لختهٔ خون در دریچه قلب، حتی قبل از بارداری، باید هر روز از داروی ضدانعقادی استفاده کنید. داروهای ضدانعقادی زیادی وجود دارند که میتوانید از آنها استفاده کنید اما متأسفانه هیچکدام در زمان بارداری بیعیب نیستند.
وارفارین
تقریباً تمام افراد دارای دریچهٔ فلزی قلب هر روز وارفارین مصرف میکنند. در زمان بارداری، مصرف وارفارین قطعاً مؤثرترین روش پیشگیری از تشکیل لختهٔ خون در دریچهٔ قلب است اما مشکلاتی نیز به همراه دار د؛ وارفارین از جفت عبور میکند و میتواند بر رشد جنین آسیب بزند. خطرناکترین زمان بین 6 تا 12 هفتگی بارداری است. مصرف وارفارین میتواند باعث مشکلات زیر شود: دفورمیتی دستوپاها و صورت، کوری، اختلال یادگیری و حملات صرع. خطر تأثیر وارفارین بر نوزاد بین 4 تا 10 درصد است. (یعنی از هر 100 نوزاد متولدشده از مادرانی که وارفارین مصرف میکنند، 4 تا 10 نفر تحت تأثیر قرار میگیرند اما 90 تا 96 درصد کاملاً طبیعی خواهند بود). درصورتیکه دوز مصرفی وارفارین مادران 5 میلیگرم یا کمتر باشد، خطر تأثیر آن بر نوزادان کمتر است.
وارفارین میتواند در هفتههای آخر بارداری نیز مشکلاتی را ایجاد کند زیرا از جفت عبور و خون جنین و خود مادر را رقیق میکند. احتمال خونریزی مغزی نوزادان در مادرانی که در دوران بارداری خود وارفارین مصرف میکنند بهویژه در زمان زایمان بالاست.
هپارین
در برخی موارد خاص میتوان بهجای وارفارین از هپارین استفاده کرد. هپارین به اشکال مختلف موجود است. هپارین را نمیتوان بهصورت قرص مصرف کرد بلکه باید روزی دو بار بهصورت زیرپوستی (توسط خودتان یا یکی از اقوام در خانه) یا بهصورت سرم تزریق کرد (در این صورت باید به بیمارستان بروید). هپارین از جفت عبور نمیکند؛ درنتیجه، چه در زمان رشد جنین و چه در زمان زایمان، آسیبی به جنین نمیزند. مهمترین ضعف هپارین این است که تأثیر آن در پیشگیری از لخته شدن خون در دریچه قلب بهاندازه وارفارین نیست. فراموش نکنید که لختههای خون در دریچه قلب میتوانند منجر به سکته یا مرگ شوند. میزان تأثیر هپارین در رقیق شدن خون را میتوان با انجام آزمایشات منظم خون، گاهی اوقات هفتهای 2 بار، کنترل کرد.
چه داروی ضدانعقادی باید مصرف کنم؟
متأسفانه هیچ پاسخ «صحیح یا غلطی» نمیتوان به این سؤال داد. هیچ داروی مناسبی برای مصرف در دوران بارداری وجود ندارد. معمولاً سعی میکنیم تا حد امکان اطلاعات کافی را به بیماران خود داده و اجازه دهیم خودشان دراینباره تصمیم بگیرند. برخی گزینهها در زیر آمده است:
1. مصرف وارفارین در دوران بارداری
مصرف وارفارین قطعاً مؤثرترین روش در پیشگیری از تشکیل لختهٔ خون در دریچه قلب است. (هرچند ریسک آن نیز تقریباً 4٪ است). وارفارین موجب ناهنجاری 4 تا 10 درصد نوزادان میشود؛ البته این ریسک را میتوان با مصرف دوز پایین وارفارین کاهش داد. مصرف وارفارین همچنین خطر ابتلا به خونریزی در جنین و مادر را نیز در حین زایمان افزایش میدهد.
2. مصرف هپارین در دوران بارداری
هپارینهایی با وزن مولکولی پایین را روزی دو بار بهصورت زیرپوستی باید تزریق کرد (تزریق را میتوانید خودتان انجام دهید). مصرف هپارین در مقایسه با وارفارین، احتمال تشکیل لخته خون در دریچه قلب را بهطور معناداری بالاتر میبرد (خطر برآوردشده بین 1 از 10 و 1 از 4 است). کنترل خونریزی در زمان زایمان بهمراتب راحتتر است. درمان با وارفارین تأثیری بر نوزاد نمیگذارد.
3. مصرف وارفارین در دوران بارداری، بهجز هفتهٔ 6 تا 12، و زمان تقریبی زایمان (استفاده از هپارین بهجای آن)
این رژیم از نوزاد شما در برابر اثرات وارفارین در هفتههای سرنوشتساز اولیه بارداری محافظت میکند. همچنین میتواند از نوزاد در برابر آسیب ناشی از داروهای ضدانعقادی در زمان زایمان نیز محافظت کند. خطر تشکیل لختهٔ خون در هفتههایی که بهجای وارفارین از هپارین استفاده میشود بالا میرود.
خانمهای باردار مبتلابه بیماری دریچهٔ قلب
چنانچه بیماران، در دوران بارداری، دچار مشکل دریچه قلب شوند، باید تحت نظارت دقیق متخصص قلب و متخصص زایمان قرار بگیرند. درصورتیکه بیماران دارای علائم متوسط تا شدید باشند، برنامهٔ درمانی عمدتاً بر اساس سن حاملگی تعیین میشود. در اوایل بارداری (در طول 3-2 ماه اولیه)، عمدتاً سقط زودهنگام جنین در نظر گرفته میشود؛ هرچند، اگر سن حاملگی بالای 5 ماه باشد، از داروهای خاصی برای کاهش شدت خطر تجویز میشود تا سن جنین به 36 هفته برسد. سپس برای نجات جان مادر و نوزاد از زایمان سزارین استفاده میشود. نکته مهمتر آنکه، خطرات احتمالی دوران بارداری شامل احتمال بالای سقطجنین یا مرگ جنین داخل رحم است. بهعلاوه، داروهای تجویزی ممکن است عوارض سوء ازجمله تأثیر بر رشد و تکامل جنین بگذارند. مهمترین عامل تعیینکننده شدت علائمی است که بر سلامت مادر تأثیر میگذارد. هدف نهایی نجات جان مادر و نوزاد است.
بارداری پس از عمل تعویض دریچهٔ قلب
درصورتیکه بیماران از دریچه بیولوژیکی بهجای دریچهٔ قلب خود استفاده میکنند، نیاز به هیچ داروی رقیقکنندهای نیست و بیماران میتوانند زندگی خود را بد ون احتیاطهای خاص ادامه دهند؛ اما اگر از دریچهٔ مکانیکی استفاده میکنند، داروهای خوراکی رقیقکنندهٔ خون را باید کنار بگذارند و از داروهای تزریقی استفاده کنند زیرا داروهای خوراکی ممکن است رشد و تکامل جنین را مختل کنند. پس از عمل تعویض دریچه، بیماران ممکن است متوجه بارداری خود، بهویژه تا سه ماه اول، نشوند و درنتیجه داروهای خوراکی رقیقکننده خون ممکن است بر جنین تأثیر بگذارند و منجر به نقص مادرزادی یا عقبماندگی رشدی شوند.
معاینات سلامتی قبل از بارداری برای مادر بسیار حیاتی است. این کار به شناسایی خطرات احتمالی و تشخیص زودهنگام ناهنجاریها قبل از بارداری کمک زیادی میکند. برنامه درمانی را میتوان بهطور مناسب انجام داد تا باعث حفظ سلامت مادر و نوزاد شود.
با ما صحبت کنید!
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران