آهستگی ضربان قلب یا برادی کاری (bradycardia) یک بیماریست که در آن میزان ضربان قلب از حد نرمال بسیار کمتر می شود. این آهستگی بر اساس سن و شرایط فیزیکی متفاوت خواهد بود. بیشتر افراد مسن احتمال ابتلا به برادی کاردی را دارند. با ما همراه شوید تا در مورد این بیماری و راه‌های درمان آن بیشتر بدانید.
مقدمه‌ای بر آهستگی ضربان قلب
ضربان قلب برابر است با تعداد دفعاتی که قلب شما در یک دقیقه می‌تپد. ضربان قلب یک واحد اندازه‌گیری معمول برای فعالیت‌های قلبی است. بیشتر افراد بزرگسال (در حالت سلامت کامل) ضربان قلبی بین ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه دارند.
بیماری برادی کاردی زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب شما کمتر از این مقدار باشد. هرچند در مواردی استثنایی داشتن ضربان قلب آهسته مشکلی ایجاد نخواد کرد، اما این برادی کاردی ممکن است نشان دهنده یک مشکل در سلامتی باشد. در ادامه با ما همراه شوید تا با علل بیماری برادی کاردی آشنا شوید.
برادی کاردی چیست؟
وقتی ضربان قلب شما کمتر از ۶۰ عدد در دقیقه باشد، شما دچار آهستگی ضربان قلب یا برادی کاردی شده‌اید. در بعضی مواقع، این آهستگی نشانه سلامت قلب خواهد بود. برای مثال، وزرشکاران معمولاً دارای ضربان قلب کمتری در حالت استراحت هستند. دلیل این امر هم قوی بودن قلب آن‌هاست زیر نیاز به تلاش چندانی برای پمپ کردن خون در کل بدن نخواهند داشت. وقتی در خوابی عمیق به سر می‌برید ممکن است ضربان قلب شما کاهش یابد. در این زمان، خیلی غیرطبیعی نخواهد بود اگر میزان ضربان قلب شما به کمتر از ۶۰ ضربان در دقیقه برسد. البته برادی کاردی میتواند نشانه چیز جدی‌تری باشد.
علائم آهستگی ضربان قلب
برادی کاردی میتواند نشانگر این باشد که خون با اکسیژن کافی به اعضا و بافت‌های بدن شما نمی‌رسد. این اتفاق میتواند بر روی توانایی بدن شما برای انجام امور مهم به شدت اثر بگذارد. بسیاری از بیمارانی که دارای برادی کاردی هستند علائم خاصی بروز نمی‌دهند. اما در بیشتر موارد بیمار دارای علائم زیر است:
- ضعف بدن
- خستگی و کوفتگی شدید بدن
- تنگی نفس
- سرگیجه و احساس سبکی بیش از حد سر
- احساس غش کردن
- خستگی حین ورزش یا (exercise intolerance)، به این معنی که پس از مدت کوتاهی فعالیت فیزیکی به شدت خسته می‌شوید.
اگر دارای علائمی شبیه به موارد بالا هستید، سریعاً به پزشک خود یا یک متخصص قلب مراجعه کنید. پزشک شما میتواند به شما برای تشخیص علل علائم بالا کمک کند.
شناخت علائم اورژانسی
در بعضی از مواقع، داشتن برادی کاردی میتواند نشان‌دهنده یک مورد اورژانسی باشد. علائم آهستگی ضربان قلبی که در ادامه می‌آوریم نشانگر شرایط وخیم هستند.
- درد در قفسه سینه
- مشکل شدید در تنفس
- رنگ پریدگی
- آبی شدن رنگ پوست
- تاری در دید
- مشکل در تمرکز و دقت
- سرگیجه
- غش کردن یا از دست دادن حواس
اگر دارای هر یک از علائم بالا هستید، هرچه سریع‌تر با کمک‌های اورژانسی تماس بگیرید و یا سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید.
علل بالقوه آهستگی ضربان قلب
ممکن است بیماری برادی کاری یا آهستگی ضربان قلب به علت آسیب دیدن یک عضله از قلب ایجاد شود. وقتی این اتفاق بیفتد، بیماری برادی کاردی در سیگنال دهی الکتریکی مربوط به ضربان قلب شما تأثیر خواهد گذاشت.
در ادامه بعضی از مشکلات قلبی که امکان دارد منجر به برادی کاردی بشوند را آورده‌ایم:
- بیماری عروق کرونر: یک بیماری است که در آن جریان گردش خون به شریان‌های قلب مختل خواهد شد.
- حمله قلبی: که در آن جریان خونی که به قلب مي‌رود متوقف خواهد شد و باعث می‌گردد عضله قلبی از بین برود.
- سابقه جراحی قلبی
- بیماری‌های مادرزادی قلب: شامل ناهنجاری‌هایی است که بصورت ژنتیکی و از بدو تولد در بدن بیمار وجود دارند.
- بیماری میوکاردیت: یک بیماری است که در آن تورم عضله قلب رخ داده و در اثر عفونت یا بیماری در سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد.
- بیماری پریکاردیت: در این بیماری کیسه‌های اطراف قلب شما دچار عفونت و التهاب خواهند شد.
- تب مربوط به روماتیسم: یک بیماری بالقوه مربوط به گلودرد، این بیماری میتواند منجر به مشکلات قلبی شود.
- آسیب به سیستم الکتریکی قلب که علت آن عفونت یا التهاب قلبی باشد.
بیماری‌های زمینه‌ای
علاوه بر موارد بالا در ایجاد بیماری برادی کاردی، چند بیماری زمینه‌ای نیز وجود دارند که ممکن است منجر به این بیماری بشوند. در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
- عدم تعادل الکترولیت، به ویژه عدم تعادل در میزان کلسیم و یا پتاسیم
- کم‌کاری تیروئید، این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید شما هورمون تیروئید بسیار کمی تولید کند.
- کاهش تنفس در خواب (sleep apnea) که در آن هنگام خواب تنفس متوقف می‌گردد.
برخی داروها نیز ممکن است به علت داشتن عوارض موجب برادی کاردی یا آهستگی ضربان قلب بشوند. چند نمونه از این داروها عبارتند از:
- داروهایی که برای فشار خون استفاده می‌گردد مانند مسدودکنندههای بتا و مسدودکنندههای میزان کلسیم
- برخی از انواع داروهای ضد آریتمی (anti – arrythmic drugs)
- مواد مسکن افیونی
آهستگی ضربان قلب سینوسی
گره سینواتریال یا SA قسمتی است که ضربان قلب شما را به وجود می‌آورد. این قسمت ضربات الکتریکی قلبی را می‌سازد که از طریق ماهیچه قلب شما حرکت کرده و در نتیجه ضربان قلب شما به وجود می‌آید. هنگامی که گره SA شما میزان ضربات الکتریکی کمتری را با سرعت کمتری ارسال کند، دچار برادی کاردی سینوسی شده‌اید. این بیماری به طور طبیعی ممکن است به علت افزایش سن رخ دهد. علاوه بر افزایش سن علل دیگری نیز در ایجاد آن اثرگذار هستند که چند نمونه از این علل را در ادامه آورده‌ایم.
- آسیب به عضله قلب به علت شرایطی همچون حمله قلبی، داشتن سابقه جراحی قلبی و یا میوکاردیت
- بیماری‌های مادرزادی قلب
- شرایطی مانند کم کاری تیروئید
- عوارض جانبی برخی داروها
تشخیص بیماری
برای تعیین علت برادی کاردی یک معاینه پزشکی کامل توسط یک پزشک متخصص ضروری است. این معاینه شامل موارد زیر خواهد بود:
- بررسی تاریخچه سلامتی
- یک معاینه فیزیکی، که شامل اندازه‌گیری ضربان قلب، فشار خون و همچنین تعداد تنفس در دقیقه است.
- استفاده از الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG)، که فعالیت الکتریکی قلب شما را اندازه‌گیری می‌کند.
بر اساس یافته‌های معاینات بالا، امکان دارد پزشک شما آزمایش‌های اضافی را تجویز کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- تست‌های آزمایشگاهی، شامل تست میزان گلوکز خون، سطح الکترولیت خون و یا عملکرد تیروئید
- استفاده از یک اکوکاردیوگرام، که در آن از فناوری فراصوت برای ایجاد یک عکس از قلب شما استفاده خواهد شد.
- مشاهدات هولتر، که فعالیت قلب الکتریکی قلب شما را در حین انجام فعالیت‌های روزانه اندازه‌گیری می‌کند.
- یک بررسی خواب برای مشخص کردن اینکه آیا مشکلی تنفس در خواب دارید یا نه، زیرا این بیماری ممکن است منجر به برادی کاردی شود.
درمان بیماری
درمان بیماری آهستگی ضربان قلب بستگی زیادی به علت ایجاد آن دارد. برادی کاردی در شرایط ساده و خوش‌خیم نیازی به درمان ندارد. اگر برادی کاردی به علت مصرف یک دارو باشد، پزشک میتواند میزان دارو را تنظیم کند. در بعضی موارد پزشک میتواند دارو را با یک داروی دیگر که ضرری برای کاردی برادی ندارد تعویض کند.
همچنین اگر یک بیماری زمینه‌ای علت ایجاد برادی کاردی باشد، پزشک شما برای بررسی بیشتر بر روی آن کار خواهد کرد. برای مثال در صورتی که کم کاری تیروئید علت اصلی بیماری باشد میتوان از داروی لووتیروکسین استفاده نمود.
در شرایط وخیم‌تر ممکن است پزشک دستور به استفاده از یک ضربان‌ساز (Pacemaker) را بدهد. این دستگاه ضربان قلب را تحریک می‌کند تا با سرعت و ریتم مناسبی انجام شود. مهم‌ترین جنبه استفاده از ضربان‌ساز همین بیماری برادی کاردی است.
داروها| آهستگی ضربان قلب
علاوه بر این چندین دارو برای درمان بیماری برادی کاردیوجود دارد. این داروها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شرایط بیماری وخیم شده باشد و علت بیماری نیز اثرات جانبی سایر داروها نیست.
این داروها شامل موارد است:
- آتروپین که اصلی‌ترین دارو برای برادی کاردی است.
- دوپامین
- اپی نفرین
- گلیکوپیرلات
همه موارد بالا از طریق تزریق به رگ به بدن وارد خواهند شد. اگر داروهای اشاره شده نیز موثر واقع نشوند، از ضربان گذاری موقت (چه از طریق رگ و یا از طریق پوست) برای درمان برادی کاردی استفاده می‌کنند.
برادی کاردی بیماری کویید – ۱۹
بیماری کووید – ۱۹ یک بیماری است که توسط ویروس کرونا ایجاد خواهد شد. مشترکات زیادی بین ویروس کرونا و همچنین SARS-COV-2 وجود دارد. یکی از علل بالقوه ایجاد برادی کاردی نیز همین بیماری است.
هنوز علت اصلی بیماری آهستگی قلبی در افرادی که به کویید – ۱۹ مبتلا می‌گردند مشخص نیست، اما ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- آسیب مستقیم به عضله قلب
- پاسخ التهابی بدن به بیماری
- سطح پایین اکسیژن در بدن (هیپوکسی)
- کاهش فشار خون (افت فشار خون)
در حال حاضر، بیشتر اطلاعات موثق مربوط به بیمارانی کرونایی است که با داشتن برادی کاردی در بیمارستان بستری شده‌اند. مشخص نیست که این علل در بیمارانی که در بیمارستان بستری نیستند نیز رخ می‌دهد یا نه و در صورت وجود به چه میزان برادی کاردی اتفاق می‌افتد.
گزارشات مربوط به درمان آهستگی ضربان قلب در بیماران کرونایی میتواند متفاوت باشد. در بعضی از بیماران، بیماری خود به خود برطرف شد در حالی بعضی دیگر نیاز به ضربان‌ساز داشتند.
درک ضربان قلب با توجه به اعداد
اگر درباره ضربان قلبتان کنجکاو هستید می‌توانید خودتان آن را اندازه‌گیری کنید. اول نبض خودتان را با قرار دادن انگشت (به جز شست) روی شریان رادیال موجود در داخل مچ دست پیدا کنید. بعد از آن، هنگامی که در حال استراحت هستید تعداد ضربان در دقیقه را بشمارید.
- سایر مکان‌هایی که می‌توانید ضربان قلب را با کمک از آن‌ها اندازه بگیرید شامل موارد زیر است:
- روی گردن شما، در کنار نای (شریان کاروتید)
- داخل آرنج (شریان بازویی یا براشیال)
- در قسمت داخلی کشاله ران و قسمت بالای ران (شریان فمورال)
- بالای پای شما (نبض پدالی)
چندین نکته وجود دارد که باید در هنگام تعیین ضربان قلب به آن‌ها توجه کنید:
همانطور که گفته شد ضربان قلب بزرگسالان در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ عدد در هر دقیقه است. وزرشکاران یا بیمارانی که از داروهای خاص استفاده می‌کنند دارای تعداد ضربان قلب کمتری در حالت استراحت هستند. ضربان قلب طبیعی برای خردسالان بستگی به سن آن‌ها ممکن است با ضربان بزرگسالان متفاوت باشد.
کودکان سه ماهه به پایین: ۸۵ تا ۲۰۵ عدد در دقیقه
کودکان ۳ماهه تا دو ساله: ۱۰۰ تا ۱۹۰ عدد در دقیقه
کودکان ۲ تا ۱۰ سال: ۶۰ تا ۱۴۰ عدد در دقیقه
بالاتر از ۱۰ سال: ۶۰ تا ۱۰۰ عدد در دقیقه
سخن پایانی
بیماری برادی کاردی زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب شما به شدت آهسته شده باشد. این بیماری میتواند به علل مختلفی ایجاد شود، به ویژه عللی که بر روی سیگنال الکتریکی طبیعی قلب تأثیر می‌گذارند. اگر دچار برادی کاردی هستید ممکن است بدن شما به میزان کافی اکسیژن برای عملکردهای طبیعی خود دریافت نکند.
بعضی از افرادی دارای برادی کاردی شاید علائم قابل توجهی نداشته باشند. در هر صورت، در بیشتر مواقع افراد خستگی، ضعف یا تنگی تنفس را تجربه می‌کنند. در موارد وخیم، درد در قفسه سینه، گیجی و از دست دادن هوشیاری ممکن است رخ دهد.
برادی کاردی را میتوان به صورت کاملاً درست از طریق درمان‌های متنوع مدیریت کرد. اگر متوجه تغییر در میزان ضربان قلب خود شدید، مخصوصاً اگر علائمی که به آن‌ها اشاره شد را دارید به پزشک خود مراجعه نمایید.
