خون از طریق شریانهای شما، مانند جریان آب درون شلنگ حرکت میکند و اکسیژن و مواد مغذی را به اندامها میرساند. علت گرفتگی رگ های قلب، آترواسکلروز یا تصلب شرایین است و زمانی اتفاق میافتد که شریانهای شما با رسوبات چربی (پلاک) مسدود شوند و این مسئله باعث میشود که عروق خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و باریکتر شوند.
در واقع پلاک مخلوط چسبناکی از رگههای چربی است که پس از رسوب شدن دیواره رگها را ضخیم و سخت میکند. بههمیندلیل، با گذشت زمان شریان باریک یا مسدود میشود. این مسئله از جریان طبیعی خون در شریان جلوگیری میکند. اغلب شریانهای قلب (شریانهای کرونر)، گردن (شریانهای کاروتید) و پاها تحت تأثیر قرار میگیرند.
یک پلاک ممکن است متلاشی و از جایگاه خود جدا شود. اگر این اتفاق بیافتد، یک لخته خون (ترومبوز) تشکیل میشود و میتواند جریان خون را مسدود کند. گاهی لخته خون میتواند از طریق جریان خون حرکت کند و خونرسانی به اندامها را مختل کند.
آترواسکلروز معمولا از اوایل زندگی بهتدریج شروع میشود. بسیاری از افراد در میانسالی دچار این پلاکهای چربی میشوند. پلاک خفیف اغلب بر خونرسانی و روند جریان خون تأثیر زیادی نمیگذارد. آترواسکلروز معمولاً هیچ علامتی ندارد تا زمانیکه حداقل نصف شریان مسدود شود.
عوارض گرفتگی رگهای قلب
بسته به اینکه کدام شریان مسدود شده است، گرفتگی رگ میتواند مشکلات سلامتی مختلفی ایجاد کند. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
1_ بیماری عروق کرونر و آنژین
هنگامیکه شریانهای اصلی قلب تحت تأثیر آترواسکلروز قرار میگیرند، این مسئله میتواند منجر به بروز بیماری عروق کرونر (CAD) یا آنژین شود. قلب یک ماهیچه است و مانند هر ماهیچه دیگری در بدن، به خون غنی از اکسیژن نیاز دارد. اگر یک یا چند شریان کرونری باریک یا مسدود شوند، جریان خون به قلب میتواند کُند یا متوقف شود. بیماری عروق کرونر در بروز حمله قلبی موثر است.
اگر پلاک در شریانهای بسیار کوچک قلب ایجاد شود، میتواند باعث بروز بیماری عروق کرونر شود. آنژین میکروواسکولار (آنژین عروق کوچک) میتواند باعث احساس درد در قفسه سینه شود، حتی زمانیکه آزمایشها هیچ انسدادی را در شریانهای بزرگتر نشان نمیدهند.
2_ بیماری شریان کاروتید
اگر شریانهای گردن باریک یا مسدود شوند، جریان خون به مغز میتواند کُند یا متوقف شود. در واقع یک تکه پلاک میتواند تجزیه شود، از طریق شریانها به مغز برسد، رگهای خونی مغز را مسدود کند و باعث سکته مغزی یا سکته مغزی ناقص یا همان حمله ایسکمی گذرا (TIA) شود.
3_ بیماری شریان محیطی
اگر شریانهای پاها یا بازوهای شما باریک یا مسدود شوند، ممکن است به بیماری شریان محیطی (PAD) مبتلا شوید که منجر به گرفتگی و درد عضلانی هنگام راه رفتن یا در حین ورزش کردن میشود. اگرچه درد پا معمولاً اولین علامت بیماری شریان محیطی است، اما این بیماری میتواند در جای دیگری از بدن نیز رخ دهد. همچنین ممکن است بر شریانهای خونرسان به کلیهها یا معده تأثیر بگذارد و خطر آسیب به این اندامها را افزایش دهد.
4_ آنوریسم
آترواسکلروز میتواند باعث ایجاد آنوریسم شود که نوعی بیرونزدگی یا برآمدگی در ناحیه ضعیفشده دیواره شریان شما است. این بیرونزدگی ممکن است بترکد و باعث خونریزی داخلی در مغز شود. زمانیکه آنوریسم در بزرگترین شریان بدن (آئورت) دچار این مشکل میشود، میتواند تهدیدکننده زندگی و کشنده باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به گرفتگی رگ قلب قرار دارند؟
از فاکتورهای خطر موثر در بروز آترواسکلروز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا
- سطح کلسترول بالا
- دیابت
- دیس لیپیدمی (سطح ناسالم چربی خون)
- بیماری مزمن کلیوی
- وزن ناسالم
- رژیم غذایی ناسالم
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- عدم فعالیت بدنی یا ورزش اندک
- سیگار کشیدن
- افسردگی
علائم شایع گرفتگی رگ قلب
گاهی اوقات آترواسکلروز تا زمانیکه به اندازه کافی پیشرفت نکرده باشد که بتواند قسمت بزرگی از یک رگ خونی مهم را مسدود کند، هیچ علامتی ایجاد نمیکند. اگر انسداد در یک سرخرگ قلب (شریان کرونر) رخ دهد، باعث آنژین (درد قفسه سینه) میشود. با پیشرفت آترواسکلروز در شریانهای قلب، ممکن است حمله قلبی بروز کند یا اگر در مغز ایجاد شود، میتواند باعث سکته مغزی شود. اگر انسداد در پاها باشد، میتواند باعث گرفتگی پا در حین ورزش کردن یا پیادهروی شود.
تشخیص آترواسکلروز
پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما را بررسی میکند و سپس یک معاینه فیزیکی کامل انجام میدهد. از آزمایشات موثر در تشخیص آترواسکلروز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- شاخص مچ پا-بازو، این تست فشار خون مچ پا را با فشار خون در بازو مقایسه میکند
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی داپلر
- نوار قلب (ECG/EKG)
- تست استرس ورزش
- آنژیوگرافی
- ام آر آی قلب
درمان گرفتگی عروق قلب
آترواسکلروز را میتوان با تغییر در سبک زندگی، دارودرمانی، جراحی یا سایر روشها مدیریت کرد. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
1_ تغییر در سبک زندگی
با آگاهی و کنترل صحیح فشار خون، دیابت و کلسترول خون خود میتوانید خطر ابتلا به سایر بیماریهای قلبی و سکته را کاهش دهید. اساسا داشتن یک سبک زندگی سالم با توجه به فاکتورهای زیر مهم است:
- سیگار نکشیدن یا ترک سیگار
- داشتن فعالیت بدنی
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل. امروزه رژیمهای غذایی خاصی وجود دارند که میتوانید از آنها پیروی کنید. چراکه ثابت شده است خطر بیماری قلبی را کاهش میدهند.
- داشتن یک رنج وزنی سالم و حفظ آن
- کاهش مصرف الکل
- مدیریت صحیح استرس روزانه
2_ درمان دارویی گرفتگی عروق
ممکن است پزشک برای شما داروهای زیر را تجویز کند:
- استاتینها تا بتوانید چربی و کلسترول خون خود را کاهش دهید.
- مهارکنندههای ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین)، بتا بلاکرها، مسدودکنندههای کانال کلسیم و داروهای ادرارآور تا بتوانید فشار خون خود را کنترل کنید.
- ضد پلاکتها و ضد انعقادها تا بتوانید خطر ایجاد لخته خون را کاهش دهید.
3_ رفع گرفتگی رگ قلب با جراحی
اگر گرفتگی شدید دارید، پزشک ممکن است انجام جراحی را برای مدیریت شرایط شما پیشنهاد کند. از روشهای جراحی شایع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مداخله کرونری از راه پوست ( PCI یا آنژیوپلاستی با استنت) که در طی آن یک بالون (استنت) در رگ باریک شده قرار داده و سپس برای گشاد شدن رگ باد میشود.
- جراحی اندارترکتومی کاروتید برای برداشتن و حذف پلاک از شریان کاروتید گردن
- عمل قلب باز که در طی آن خون به اطراف شریان باریک یا مسدودشده هدایت میشود.
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران