پریکاردیوم یک کیسه نازک دولایه ای و پر از مایع است که سطح خارجی قلب را می پوشاند. این غشا، باعث حرکت روان قلب در هنگام تپیدن میشود و از قلب در برابر عفونت محافظت می کند و آن را در دیواره ی قفسه سینه نگه می دارد. همچنین هنگامی که حجم خون در قلب زیاد می شود، پریکاردیوم از بزرگ شدن قلب جلوگیری می کند که این کار، عملکرد صحیح و مؤثر قلب را حفظ می کند. حال ببینیم پریکاردیت چیست؟
فرق پریکاردیت با پریکاردیت حاد چیست؟
پریکاردیت در دو حالت پریکاردیت حاد و پریکاردیت مزمن شناخته شده است. پریکاردیت حاد، التهاب پریکاردیوم می باشد، معمولاً شرایط حادی است که به طور ناگهانی ایجاد می شود و ممکن است چند ماه طول بکشد. این شرایط معمولاً پس از 3 ماه رفع می شود، اما این حمله ممکن است چندین سال به طور مکرر عود کند.
زمانی که شما به پریکاردیت مبتلا می شوید، غشای دور قلب، مانند پوست دور بریدگی، قرمز و متورم می شود. اما پریکاردیت مزمن به حالتی اطلاق می شود که پریکاردیت بر اثر التهاب مزمن ایجاد شود.
گاها اتفاق می افتد که مایع زیادی در فضای بین لایه های پریکاردیال جمع شود که به این حالت افیوژن پریکاردیال گفته می شود. هرکسی ممکن است دچار پریکاردیت حاد شود، اما این بیماری در بین مردان 16 تا 65 سال بیشتر شایع است.
علائم پریکاردیت حاد
پریکاردیت، شبیه به یک حمله قلبی است که با درد ناگهانی تیز یا خنجر مانند در قفسه سینه همراه است. این درد می تواند در وسط سمت چپ قفسه سینه، پشت استخوان سینه باشد و یا به شانه ها، گردن، بازوها یا فک کشیده شود.
علائم شما، ممکن است بسته به نوع پریکاردیت، متفاوت باشند. زمانی که شما درد تیزی در قفسه سینه خود احساس کنید، بهتر است فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید. تقریباً 85 تا 90 درصد از افراد مبتلا به پریکاردیت، درد قفسه سینه را تجربه می کنند. علائم دیگر عبارتند از:
- تب
- ضعف یا خستگی
- تنفس سخت، مخصوصاً به هنگام دراز کشیدن
- تپش قلب
- سرفه خشک
- ورم پاها و زانوها
در این شرایط، علائم شما ممکن است بدتر شود:
- صاف دراز کشیدن
- نفس عمیق کشیدن
- سرفه کردن
- به هنگام بلع غذا
عواملی که باعث بروز پریکاردیت می شوند؟
دلایل زیادی برای بروز پریکاردیت وجود دارد، که بسته به علت ابتلا نام آن نیز میتواند متغیر باشد.مانند:
بر اثر عارضه ی یک عفونت ویروسی (غالباً ویروس گوارشی) ایجاد می شود.
ناشی از عفونت با یک باکتری (مانند باکتری سل) می باشد.
ناشی از یک عفونت قارچی می باشد.
در اثر عفونت ناشی از انگل به وجود می آید.
آسیب به قفسه سینه، مانند پس از تصادف
دیگر مشکلات سلامتی شامل نارسایی کلیوی
برخی از بیماری های خود ایمنی، مانند:
- لوپوس
- آرتروز روماتیسمی
- اسکلرودرمی
و یا عواملی مانند:
- تومورها
- بیماری های ژنتیکی مانند تب مدیترانه ای خانوادگی (FMF)
- یا به ندرت داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند.
چه عواملی احتمال ابتلا به پریکاردیت را افزایش میدهد؟
پس از حمله قلبی، جراحی قلبی (سندرم پس از پریکاردیوتومی)، پرتودرمانی یا درمان پرکوتانئوس مانند کاتتریزاسیون قلبی یا ابلیشن رادیوفرکانسی (RFA)، احتمال خطر ابتلا به پریکاردیت بیشتر می شود. در این موارد، این احتمال وجود دارد که التهاب پریکاردیوم، خطا در واکنش بدن نسبت به یک روش درمانی و یا یک جراحی باشد. بسیاری از اوقات، علت پریکاردیت ناشناخته است، این شرایط پریکاردیت ایدیوپاتیک نامیده می شود. تقریباً 30-15 % از بیماران مبتلا به پریکاردیت، به مدت چندین سال، به صورت دوره ای دچار پریکاردیت می شوند.
درمان پریکاردیت
بسته به علت بیماری پریکاردیت، شما ممکن است به مصرف داروی آنتی بیوتیک و یا داروی ضد قارچ نیاز داشته باشید. اگر علائم شما شدید باشند، و بیشتر از دو هفته طول بکشند و یا علائم از بین بروند و دوباره برگردند، پزشک ممکن است یک داروی ضد التهابی به نام کلشی سین را برای شما تجویز کند. کلشی سین می تواند به کنترل التهاب کمک کند و از عود کردن مجدد پریکاردیت پس از هفته ها و یا حتی ماهها، جلوگیری کند.
اگر شما به مصرف دوز زیادی از ایبوپروفن نیاز دارید، پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین علائم گوارشی شما تجویز کند. اگر شما دوزهای زیادی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی( NSAIDها) مصرف می کنید، عملکرد کلیه ها و کبد شما باید به طور مرتب تحت بررسی قرار بگیرد.
درمان پریکاردیت حاد
درمان پریکاردیت حاد ممکن است شامل دارو برای تسکین درد و التهاب (مانند ایبوپروفن و آسپیرین) باشد. اگر شما دارای پریکاردیت مکرر و یا مزمن هستید، حتی در صورتی که حال شما بهتر شود، ممکن است نیاز باشد که به مدت چند سال، داروی NSAID یا کلشی سین مصرف کنید. داروی ادرار آور معمولاً به آزاد شدن مایعات اضافی ایجاد شده با پریکاردیت انقباضی کمک می کند. اگر شما مشکل ضربان قلب دارید، با پزشک در مورد روند درمانی خود صحبت کنید. پزشک شما ممکن است استروئیدها یا داروهای دیگری مانند آزاتیوپرین، ایمونوگلوبین های انسانی IV و یا آناکینرا را تجویز کند.
درمان پریکاردیت با جراحی
اغلب اوقات، داروها تنها درمان مورد نیاز برای بیماران مبتلا به پریکاردیت هستند. اما، اگر مایعات اضافه ای در پریکاردیوم جمع شوند و قلب را تحت فشار قرار دهند، شما ممکن است به یک روش درمانی به نام پریکاردیوسنتز نیاز داشته باشید.
در این روش، از لوله ی نازک بلندی به نام کاتتر برای تخلیه مایع اضافی استفاده می شود. کاتتر و سوزن با استفاده از اکوکاردیوگرافی به سمت پریکاردیوم هدایت می شوند. اگر مایع با سوزن تخلیه نشود، یک عمل جراحی به نام پنجره پریکاردیال انجام می شود.
اگر شما به پریکاردیت انقباضی مبتلا باشید، ممکن است نیاز باشد که بخشی از پریکاردیوم شما برداشته شود، این جراحی پریکاردیوکتومی نامیده می شود.معمولاً برای درمان بیماران مبتلا به پریکاردیت عود کننده، از جراحی استفاده نمی شود، اما اگر درمان های دیگر موفقیت آمیز نباشند، پزشک ممکن است در مورد انجام جراحی با شما صحبت کند.
دکتر سید خلیل فروزان نیا جراح قلب