جراح قلب در روند جراحی ترمیم دریچه میترال، دریچههای آسیبدیده یا معیوب را ترمیم میکند. او معمولا این کار را بدون استفاده از قطعات مصنوعی انجام میدهد. دریچه میترال بیش از همه دریچهها مورد ترمیم قرار میگیرد اما این جراحی برای درمان مشکلات مربوط به دریچههای آئورت و سهلتی (تریسکوپید) نیز کاربرد دارد.
ترمیم دریچه قلب نسبت به تعویض دریچه مزایای بالقوهای دارد. از جمله این مزایا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خطر کمتر ابتلا به عفونت
- احتمال کمتری وجود دارد که برای یک عمر مجبور به مصرف داروهای ضد انعقاد خون (رقیقکننده) شوید
- حفظ نیروی ماهیچه قلب
روشهای ترمیم دریچه
✔ جداسازی لت های به هم چسبیده دریچه
لتهای بههمجوشخورده دریچه به منظور باز شدن دهانه آن، از یکدیگر جدا میشوند.
قبل: لتهای دریچه آئورت به هم جوش خوردهاند و باعث انسداد میشوند.
بعد: لتهای دریچه به منظور باز شدن دهانه آن، از یکدیگر جدا شدهاند.
✔ برش چهارضلعی لت
اگر قسمتی از لت دریچه میترال شل شود و به سمت دهلیز چپ متمایل شود؛ ممکن است جراح قسمتی از آن را برش داده و دوباره لت را سر جای اول برگرداند و آن را بدوزد. به این ترتیب دریچه بسته شده و دهانه آن نیز کمی باریکتر میشود.
قبل: قسمتی از لت دریچه میترال شل شده و به سمت دهلیز چپ متمایل شده است. تکهای از دریچه به صورت چهارضلعی بریده میشود.
بعد: لت، سر جای اول برگشته و دوخته میشود. به این ترتیب دریچه بسته شده و دهانه آن نیز کمی باریکتر میشود.
✔ تقویت حلقوی
اگر عرض حلقوی دریچه بسیار گشاد شده باشد، میتوان دور آن، یک حلقه دوخت (ترمیم دریچه قلب به کمک حلقه). این حلقه میتواند از جنس بافت بدن، پارچه ای و یا فلز با پوشش باشد. این حلقه مانند یک کمربند، دریچه را تقویت میکند و لتها را کنار هم نگاه میدارد.
قبل: عرض حلقوی دریچه بسیار گشاد شده است، لتها به خوبی بسته نمیشوند. این موضوع باعث نشتی دریچه میشود.
بعد: با دوختن حلقهای دور عرض حلقوی دریچه میتوان آن را تنگتر کرد یا دوباره به آن شکل داد (ترمیم دریچه قلب به کمک حلقه).
✔ لتهای وصلهدار
جراح با استفاده از وصلههایی از جنس بافت، لتهای پاره یا سوراخ را وصله میزند.
قبل: لت دریچه پاره یا سوراخ شده است.
بعد: با استفاده از وصلههایی از جنس بافت، لتهای پاره یا سوراخ دوخته میشوند.
✔ ترمیم دریچه سه لتی آئورت
اگر مبتلا به بیماری دریچه آئورت باشید، در بیشتر موارد جراحی قلب به منظور تعویض دریچه انجام میگیرد. در بعضی موارد میتوان دریچه آئورت را ترمیم کرد.
قبل: دریچه سهلتی آئورت به جای سه لت، دو لت دارد. ممکن است دریچه به خوبی باز نشود (تنگی) یا به خوبی بسته نشود (نارسایی).
بعد: با انجام جراحی لتهای دریچه آئورت دوباره شکل میگیرند و راحتتر باز و بسته میشوند.
ترمیم دریچه میترال بهتره یا تعویض
عمل های دریچه به دو دسته کلی ترمیم دریچه و تعویض دریچه تقسیم میشود. اینکه کدام نوع عمل توسط جراح انتخاب شود به میزان آسیبدیدگی دریچه و قابلیت ترمیم آن بستگی دارد. اولویت جراح، ترمیم دریچه است اما در بسیاری از موارد به دلیل آسیب شدید دریچه، جراح از روش تعویض دریچه استفاده میکند. نوع دریچه تعویضی نیز برحسب سن و شرایط کلی بیمار از بین دریچه مکانیکی و بیولوژیک انتخاب خواهد شد که هرکدام مزایا و معایب منحصر به خود را دارند.
جراحی تعویض دریچه قلب
وقتی نتوان دریچه قلب را ترمیم کرد، باید روی این عضو، جراحی انجام شده و دریچه عوض شود. معمولا برای بیماران مبتلا به بیماری دریچه آئورت، دریچه قلب تعویض میشود (به خصوص در مورد تنگی دریچه آئورت). البته در بعضی موارد میتوان به جای تعویض این دریچه، آن را ترمیم نمود.
در روند جراحی تعویض دریچه قلب، دریچه معیوب (دریچه مادرزادی و اصلی) برداشته میشود و دریچهای مکانیکی یا بیولوژیکی به عرض حلقوی دریچه مادرزادی، دوخته میشود. دریچههای جایگزینشده «زیستسازگار» هستند یعنی سیستم ایمنی بدنتان آنها را پس نخواهد زد.
1- دریچههای بیولوژیکی
دریچههای بیولوژیکی (که به نام دریچههای زیستساختی یا بافتی نیز شناخته میشوند) از بافت گاو (گاوی)، خوک (خوکی) یا انسان (بافت پیوندی از فردی دیگر (آلوگرافت) یا پیوند از خود فرد (هوموگرافت)) ساخته میشوند. احتمال دارد این دریچهها از قطعاتی مصنوعی تشکیل شده باشند که باعث تقویت دریچه شده و تعویض دریچه را آسانتر کنند.
3- دریچه هوموگرافت
دریچه هوموگرافت (که به نام آلوگرافت نیز شناخته میشود)، دریچه قلب فرد اهداکنندهای است که پس از مرگ او، از آن استفاده میشود. این دریچه منجمد شده و در محلی استریلشده از آن نگهداری میشود. معمولا این نوع دریچه، جایگزین دریچه آئورت در کودکان یا جوانان میشود؛ به خصوص وقتی ریشه آئورت دچار نارسایی یا عفونت (التهاب پوشش داخلی قلب) شده باشد. همچنین میتوان با انجام عمل جراحی Ross، دریچه ریوی را با دریچه هوموگرافت تعویض کرد.
◼ عمل جراحی Ross ◼
در روند عمل جراحی Ross، دریچه ریوی و دریچه آئورت با یکدیگر جابهجا میشوند. در مرحله بعدی، هوموگرافت ریوی جایگزین آن میشود. این جراحی بسیار پیچیده است اما امتیازات زیادی دارد. بهخصوص انجام این جراحی برای بیماران جوانی که به بیماری دریچه آئورت مبتلا هستند، بسیار مفید است.
روشهایی مانند عمل جراحی Ross نمونههایی از راههای مبتکرانهای هستند که جراحان برای درمان بیماریهای دریچهای از آنها بهره میبرند و به وسیله این روشها عملکرد طبیعی قلب را حفظ میکنند.
در ادامه به نقاط قوت و نقاط ضعف دریچههای بیولوژیکی اشاره میکنیم.
4- دریچههای مکانیکی
دریچههای مکانیکی از کربن یا فلز ساخته شدهاند. این دریچهها به گونهای طراحی شدهاند که عملکردشان درست مثل دریچه مادرزادی قلب باشد. بدن به راحتی این دریچهها را میپذیرد. دریچههای مکانیکی بسیار بادوام هستند و به گونهای طراحی شدهاند که برای یک عمر، دوام داشته باشند. دریچه دو لَتی یکی از رایجترین دریچههای مکانیکی است. این دریچه از دو لت کربنی ساخته شده است که در حلقهای از جنس پارچه بافتهشدهای از جنس پلیاستر قرار گرفته است.
در ادامه نقاط ضعف و قوت دریچههای مکانیکی را بررسی خواهیم کرد.
تصمیمگیری راجع به انتخاب دریچه مکانیکی یا زیستسازگار به گزینههای مختلفی بستگی دارد. از جمله این گزینهها میتوان به انتخاب بیمار اشاره کرد. در مورد بیماران جوانتر این انتخاب به مشکلات مختلفی بستگی دارد؛ مواردی مثل ناسازگاری و خطر خونریزی مرتبط با مصرف داروهای رقیقکننده خون (کومادین) یا خطر تغییر سبک کار و شیوه زندگی به دنبال جراحتهای بیمار و یا احتمال دوباره انجام عمل جراحی. احتمالا جایگذاری دریچه پریکاردی بافت گاو در بیماران بالاتر از 60 سال برای بقیه عمر بیمار دوام خواهد داشت.
روشهای جراحی دریچه
◼ رویکرد جراحی سنتی
جراح در روند جراحی سنتی، جناغ سینه فرد را به اندازه 15 تا 20 سانتیمتر برش میدهند. به این ترتیب او میتواند قلب و شریانهای شخص را مشاهده و عمل جراحی دریچه را انجام دهد. جراح تا حد امکان برش بسیار کوچکی بر جناغ سینه بیمار ایجاد میکند.
◼ رویکرد جراحی با حداقل میزان تهاجم
میزان برشی که در این رویکرد جراحی ایجاد میشود از عمل جراحی دریچه قلب سنتی کمتر است. از دیگر روشهای این جراحی میتوان روشهای آندوسکوپی، لاپاراسکوپی (این روش به نامهای دسترسی به دریچه، توراکوسکوپی و جراحی با کمک ویدیو نیز شناخته میشود) و جراحی رباتیک را نام برد. رویکردهای جراحی زیادی با حداقل میزان تهاجم وجود دارند که میتوان با توجه به نوع جراحی دریچه مورد نیاز فرد یکی از آنها را انتخاب کرد.
یکی از مزایای این رویکرد جراحی این است که برش و زخم کوچکتری (بین 8 تا 10 سانتیمتر) روی بدن فرد ایجاد خواهد شد. مزایای احتمالی دیگر این رویکرد شامل موارد زیر است:
- خطر کمتر ابتلا به عفونت
- زخم و خونریزی کمتر
- مدت زمان بستری شدن بیمار کوتاهتر است
- مدت زمانی که بیمار به ریکاوری نیاز دارد، کوتاهتر است
جراحیهای دریچه رایجترین جراحیهایی هستند که رویکردی با کمترین میزان تهاجم دارند (مثل ترمیم دریچه و تعویض دریچه).
روشهای جراحی دریچه زیر پوستی
◻ تعویض ترنسکاتتر دریچه آئورت (TAVR)
شکل A: تعویض دریچه معیوب با استفاده از کاتتر بالنی
شکل B: باد شدن بالن به منظور محافظت از دریچه
شکل C: جایگیری دریچه
تعویض ترنسکاتتر دریچه آئورت نوعی روش درمانی است که برای بیمارانی به کار میرود که دچار انسداد شدید دریچه آئورت هستند و برای انجام عمل جراحی سنتی قلب باز و تعویض دریچه آئورت از این طریق، شرایط کافی را ندارند.
پزشک با استفاده از یک کاتتر، دریچه معیوب بیمار را با دریچهای بیولوژیکی تعویض میکند. کاتتر از طریق یکی از شریانهای کشاله ران (رویکرد ترانس فمورال) یا ایجاد برشی در سینه بیمار وارد بدن او میشود. این رویکرد به نام رویکردهای زیرترقوهای، آئورت مستقیم یا ترانس آپیکال (در امتداد پا) نیز شناخته میشود.
این روش جراحی برای همه بیماران مناسب نیست. اگر قصد انتخاب این روش جراحی را دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
◻ ترمیم ترنس کاتتر دریچه میترال
میتراکلیپ نوعی روش درمانی است که برای بیماران مبتلا به نارسایی حاد دریچه میترال استفاده میشود. این افراد برای انجام عمل جراحی ترمیم دریچه به روش قلب باز به اندازه کافی آمادگی بدنی ندارند.
پزشک با استفاده از یک کاتتر، میتراکلیپ را روی لتهای دریچه قرار میدهد. به این ترتیب دریچهها محکمتر بسته میشوند. کاتتر از طریق یکی از شریانهای کشاله ران یا ایجاد برشی در سینه بیمار وارد بدن او میشود.
روش جراحی میتراکلیپ برای همه بیماران مناسب نیست. اگر قصد انتخاب این روش جراحی را دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
در بسیاری از موارد، جراحی دریچه قلب با دیگر روشهای جراحی ترکیب میشود تا بتوان به طور کامل، بیماری قلبی فرد را درمان نمود (روشهایی مانند جراحی بای پس یا جراحیهای درمان فیبریلاسیون دهلیزی).
رویکرد تیم پزشکی مرکز قلب دکتر فروزان نیا این است که مطمئن شوند بهترین مراقبتها از بیماران قلبی، قبل، حین و پس از عمل جراحی دریچه قلب انجام میشود.
منبع:clevelandclinic