بیماری قلبی و عروقی (CVD) اصطلاحی فراگیر است که برای اشاره به کلیه بیماریهایی که بر قلب و عروق خونی تأثیرگذارند استفاده میشود اغلب تصور میشود که CVD تنها مختص جمعیت سالخورده است، بااینحال این بیماری در میان نوجوانان، جوانان و بزرگسالان بیش از آن چیزی که اغلب مردم تصور میکنند شایع است. درواقع، میتواند هرکسی را در هر سنی درگیر کند.
جوانها اغلب از اینکه در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند اطلاعی ندارند و شاید اقدامات مناسبی را که میتوانند جانشان را نجات دهد انجام ندهند. آموزش به والدین، نوجوانان و بزرگسالان جوان درباره عوامل خطرزای گوناگون، بهترین راه برای کمک به پیشگیری از مرگ و کاهش مشکلات مرتبط با بیماری قلبی است. بهطور خاص، چاقی کودکان خیلی سریع تبدیل به اپیدمی جهانگیری شده است بهطوریکه از هر 10 کودک یک نفر اضافهوزن دارد. چاقی میتواند منجر به بروز دیس لیپیدمی (کلسترول بالا)، هایپرتنشن (فشارخون بالا) دیابت نوع-2 و سندرم متابولیک شود که همگی زمینهساز بیماری قلبی و عروقی هستند. اگر این بیماریها مورد بررسی قرار نگیرند، احتمال بروز بیماری قلبی و عروقی زودرس وجود دارد که منجر به مشکلات حاد سلامتی در بزرگسالان جوان میشود. علاوهبراین، بیماری قلبی در جوانان میتواند ناشی از نقایص و ناهنجاریهای مادرزادی قلبی تشخیص داده نشده یا درماننشده باشد.
- تنگی تنفس
- خستگی
- درد قفسه سینه
- ضعف
- اِدِم (ورم پا)
- دست چپ
- فک
- کمر
- گردن
- تیغههای شانه
- ناحیه اپیگاستر (ناحیه بالا و میانی شکم)
علائم بیماری قلبی در زنان جوان
سکته و بیماری قلبی در زنان و دختران جوان نیز وجود دارد . در زنان اغلب علائم هشداردهندهای را که اندکی با موارد مطرح شده متفاوتترند تجربه میکنند. برخلاف درد قلبی، ممکن است احساس گرفتگی یا فشار در قفسه سینه داشته باشند. برخی مواقع، در قفسه سینه اصلاً احساس درد نمیکنند، در عوض احساس تنگی نفس، فشار در ناحیه بالای کمر یا درد ناحیه بالای شکم دارند. همچنین ممکن است خستگی مفرط، عرق سرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ و برخی مواقع غش را تجربه کنند. بیماری قلبی قاتل شماره یک زنان در آمریکاست، اغلب به این دلیل که زنان علائم این بیماری را با بیماریهایی چون مسمومیت غذایی، آنفلوانزا یا سوءهاضمه اشتباه میگیرند.علائم بیماری قلبی در کودکان و نوجوانان
نشانهها و علائم بیماری قلبی و عروقی ممکن است در کودکان و نوجوانان چندان واضح نباشند. برخلاف موارد مربوط به بزرگسالان، درد قفسه سینه بهندرت نشانه بیماری قلبی در کودکان است. بااینحال، در صورتیکه با انجام فعالیتهای پرفشار، مانند ورزش، درد قفسه سینه رخ دهد، باید پزشک را مطلع نمایید. علائم در کودکان و نوجوانان ممکن است شامل موارد ذیل باشند:- عقب ماندن از سایر افراد همسن، به لحاظ جسمانی
- احساس تنگی نفس، بسیار زودتر از سایر افراد همسن
- آبی شدن دور لثهها یا زبان
- سرگیجه حین ورزش
- تپش قلب
- در برخی موارد، غش کردن (سنکوپ)
باورهای غلطی که افراد جوان را مصون از ابتلا به بیماری قلبی میدانند
تصورات و باورهای غلط متعددی در رابطه با بیماری قلبی وجود دارند. برخی معتقدند کودکان و بزرگسالان جوان نباید نگران بیماری قلبی باشند، چون آنها به دلیل جوان بودن دچار این مشکل نمیشوند. این باور کاملاً نادرست است، چون امکان بروز مشکلات قلبی و حتی حمله قلبی در هر سنی وجود دارد. افراد در دوران کودکی شروع به تولید رسوب (آترواسکلروز) در شریانهای خود میکنند که افزایش چاقی در کودکان باعث تشدید این فرایند شده است. تنها در آمریکا، از سال 1980، تعداد کودکان و نوجوانان دارای اضافهوزن به ترتیب 2 و 3 برابر شده است.
بیماریهای قلبی و عروقی شناساییشده در کودکان و نوجوانان
در برخی مواقع، عامل بروز بیماریهای قلبی و عروقی در جوانان مشکلات زمینهای یا سبک زندگی ناسالم نیست. در چنین مواردی، نقایص و ناهنجاریهای قلبی مادرزادی تشخیص داده نشدهاند یا ممکن است عفونت عامل بیماری بوده باشد. هر یک از این عوامل میتواند منجر به اختلال در پمپاژ یا گردش خون شود. این اختلال معمولاً به دلیل نقص ساختاری در قلب بهوجود میآید که باعث مخلوط شدن خون اکسیژندار و بدون اکسیژن، و بروز علایمی همچون تنگی نفس، سیاه شدن نوک انگشتان و لب ها هنگام فعالیت (سیانوز) میشود.
به دلیل اختلال در جریان عادی خون، ضربان قلب ناکارآمد و منجر به نارسایی قلبی میشود. سندرم آیزنمنگر یکی از نمونههای اختلال در گردش خون شناساییشده در نوجوانان و بزرگسالان جوان است، که اگر درمان نشود منجر به لختههای خونی، سکته یا نارسایی کلیوی خواهد شد. مشخصه این سندرم مجموعهای از علائم هستند، ازجمله: سیانوز (پوست آبی یا خاکستری)، افزایش فشارخون ریوی (فشار بالا در شریانهای ریه) و اريتروسيتوز (افزایش تعداد گلبولهای قرمز به دلیل تأمین ناکافی اکسیژن در بدن) ناشی از نقص مادرزادی که در آن خون از قسمت چپ به قسمت راست قلب منتقل میشود.
نقص های مادرزادی قلب
نقصهای مادرزادی قلب شایع شامل موارد ذیل هستند:
- نقص دیواره بین دهلیزی
- تترالوژی فالوت
- نقص دیواره بین بطنی
- کوآرکتاسیون آئورت
- جابجایی شریانهای بزرگ
اختلال در پمپاژ براثر نقص مادرزادی سرخرگهای کرونر یا دریچههای قلب بهوجود میآید، عفونتی که به ماهیچههای طبیعی قلب آسیب میزند یا وجود اشکال در سیستم هدایت الکتریکی قلب است. در این موارد، ماهیچههای قلب قادر به پمپاژ بهصورت طبیعی نیستند و ممکن است منجر به نارسایی قلبی شود. دو نمونه از سایر عواملی که باعث بروز بیماری قلبی میشوند، بیماری کاوازاکی و روماتیسم قلبی هستند. روماتیسم قلبی به دلیل عفونت باکتریایی استرپتوکوکی ماهیچهها و دریچههای قلب، درنتیجه تب روماتیسمی، به دلیل گلودرد استرپتوکوکی درماننشده یا ناقص درمان شده ایجاد میشود.
زنان و دختران جوانان و بیماری قلبی
بیماری قلبی عامل اصلی مرگومیر زنان در آمریکاست بهطوریکه تعداد قربانیان آن بیشتر از مجموع قربانیان سرطانهای ریه و پستان است. این بیماری تمام سنین را در برمیگیرد، ازجمله زنان زیر 40 سال. در صورت وجود سابقه مشکلات قلبی در خانواده، احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی در زنان جوان افزایش مییابد. برخی بیماریها مانند هایپرکلسترولمی خانوادگی (FH) میتواند منجر به بیماری قلبی در سنین پایین شود. این بیماری باعث تجمع کلسترول لیپوپروتئین کمچگالی (LDL) در دیوارههای عروق و حتی حمله قلبی میشود. همچنین ریسک ابتلا به بیماری قلبی در زنانی که حین استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی سیگار میکشند تا 20 درصد افزایش مییابد. علاوهبراین، احتمال ابتلا به بیماری قلبی در زنان مبتلا به دیابت دو برابر بیشتر از زنانی است که دیابت ندارند. این شرایط در کنار چاقی منجر به افزایش خطر مرگومیر زودرس براثر سکته، بیماری عروق کرونر و فشارخون بالا میشود.
بیماری قلبی در ورزشکاران جوان
جوانانی که قربانی مرگ ناگهانی میشوند اغلب بیماری قلبی زمینهای تشخیص داده نشده دارند. ورزشکاران معمولاً به دلیل افزایش مستمر فشار به قلب حین ورزش در معرض خطرند.
اغلب تصور میشود که ورزشکاران از سلامت جسمانی برخوردارند، بااینحال بیماری قلبی بهصورت ناگهانی سراغ این قشر میرود. یک نوع بیماری قلبی که ورزشکاران 30 ساله یا جوانتر را تهدید میکند، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM) است، که شایعترین علت مرگ ناگهانی در ورزشکاران جوان به شمار میآید. دیواره دهلیز چپ ورزشکاران مبتلا به این بیماری معمولاً ضخیمتر از حد معمول است. در چنین شرایطی، ممکن است سیستم هدایت الکتریکی قلب دچار اختلال شود که منجر به ضربان نامنظم قلب (آریتمی) میگردد که عامل ایست قلبی است.
سایر عوامل کمتر شایع بیماری قلبی در ورزشکاران به این شرح است:
- میوکاردیت
- سندرم مارفان
- کاردیومیوپاتی اتساعی
- ناهنجاریهای مادرزادی عروق کرونر
- دیسپلازی بطن راست
- افتادگی دریچه میترال
- سندرمهای طولانی شدن فاصله QT
تصور اینکه ورزشکاران جوان و ورزیده قربانی مرگ قلبی ناگهانی شوند تقریباً محال است. مرگ ناگهانی اغلب در بازیکنان بسکتبال و فوتبال رخ میدهد که دوسوم مجموع موارد مرگ ورزشکاران را در آمریکا شامل میشود و در جهان، بازیکنان فوتبال بیشتر قربانی چنین پدیدهای هستند. مرگ ناگهانی اغلب در مردان رخ میدهد و هرسال بین یک نفر از هر 50 هزار تا یک نفر از هر 100 هزار ورزشکار را قربانی میگیرد. غربالگری دقیق بیماری قلبی به وسیله تست ورزش و اکوکاردیوگرافی قلب در ورزشکاران جوان، پیش از شرکت در مسابقات و تمرین به کاهش موارد مرگ ناگهانی ناشی از بیماری قلبی زمینهای و تشخیص داده نشده کمک میکند.
عوامل خطرزای قابل اصلاح آنهایی هستند که میتوان بهمرورزمان بهصورت موفقیتآمیز درمان یا کنترلشان کرد. درحالیکه چندین عامل خطرزای قابل اصلاح مرتبط با بیماریهای قلبی و عروقی در جوانان وجود دارند، شایعترین آنها سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر، فشارخون بالا (هایپرتنشن) و کلسترول LDL بالاست. فشارخون بالا بهتنهایی عامل خطرزایی است که مسبب 13 درصد از مرگها در سراسر جهان به شمار میآید. سبک زندگی بیتحرک، سوءمصرف الکل و همچنین تغذیه ناسالم عوامل خطرزا را تشدید میکنند. علاوهبراین، سابقه بیماری قلبی و عروقی در خانواده عامل غیرقابل اصلاحی است که میتواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
چاقی اغلب مسبب هایپرلیپیدمی (کلسترول بالا)، فشارخون بالا و دیابت نوع-2 است. درحالیکه چاقی میتواند برای سلامت بزرگسالان مضر باشد، چاقی دوران کودکی باعث تشدید این عوامل خطرزا در بزرگسالی و افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی میشود. عادتهای غذایی سالمتر، کاهش زمان بیتحرکی و ورزش کردن احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی یا هریک از عوامل خطرزای مرتبط با این بیمارها را به میزان چشمگیر کاهش میدهند.
