افت فشار خون می تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد. با این وجود، شدت علائم افت فشار خون (به ویژه افت ارتواستاتیک فشار خون) در افراد مسن بیشتر است. البته در برخی موارد این مشکل در افراد جوان و فعال با آمادگی جسمانی بالا نیز ممکن است رخ دهد.
از آنجایی که افت فشار خون معمولاً علائمی ندارد، نمی توان در مورد شیوع این مشکل با قطعیت نظر داد. با این حال تحقیقات نشان داده است که افت ارتواستاتیک فشار خون با افزایش سن بیشتر می شود. بر اساس آمار و احتمالات حدود 5% افراد بالای 50 سال و 30% افراد بالای 70 سال به این بیماری مبتلا می شوند.
افت فشار خون چه تأثیری روی بدن می گذارد؟
در شرایط نرمال، بدن شما می تواند به صورت خودکار فشار خون را کنترل کرده و از افت بیش از حد آن جلوگیری کند. به این معنا که اگر فشار خون شما شروع به کاهش کند، بدن شما با افزایش سرعت ضربان قلب یا انقباض رگ های خونی (باریک تر کردن آن ها) با این افت فشار مقابله می کند. علائم افت فشار خون زمانی خود را نشان می دهد که بدن شما به هر دلیلی نتواند به اندازه ی کافی افت فشار خون را جبران کند.
افت فشار خون در بسیاری از افراد هیچ علائمی ندارد. بسیاری از مردم تا زمانی که فشار خون خود را اندازه گیری نکنند، حتی متوجه نمی شوند که فشارشان پایین است! برای افرادی که علائم دارند، شدت این علائم به علت بروز افت فشار خون، سرعت پیشرفت و دلیل پیشرفت آن بستگی دارد.
به طور کلی افت آهسته ی فشار خون معمولاً طبیعی بوده و در افراد مسن رایج تر است. اما افت ناگهانی و سریع فشار خون ممکن است به این معنا باشد که بخشی از بدن شما به میزان کافی خون دریافت نمی کند. این امر یک مشکل جدی است و ممکن است عواقب ناخوشایندی را در پی داشته باشد.
علائم افت فشار خون چیست؟
بروز علائم افت فشار خون به این علت است که مغز شما به میزان کافی خون دریافت نمی کند. رایج ترین این علائم عبارتند از:
- سرگیجه یا گیجی (سبکی سر)
- غش یا سنکوپ
- حالت تهوع یا استفراغ
- تاری یا خطای دید
- تنفس سریع و کم عمق
- خستگی یا ضعف
- گیجی یا مشکل در تمرکز
- پریشانی یا تغییر غیرعادی در رفتار (فرد بیمار مثل خودش رفتار نمی کند و انگار به شخص دیگری تبدیل شده است)
دلایل افت فشار خون چیست؟
افت فشار خون می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد.
1_ افت ارتواستاتیک فشار خون
این مشکل زمانی اتفاق می افتد که شما به سرعت از جای خود بلند می شوید و بدن زمان کافی برای رساندن جریان خون بیشتر به مغز را ندارد.
2_ بیماری های سیستم عصبی مرکزی
بیماری هایی مثل پارکینسون می توانند روی نحوه ی کنترل فشار خون توسط سیستم عصبی شما تأثیر بگذارند. افرادی که به علت بیماری های سیستم عصبی مرکزی دچار افت فشار خون شده اند، معمولاً بعد از غذا خوردن دچار علائم می شوند. دلیل این امر این است که سیستم گوارش این بیماران برای هضم غذا از خون بیشتری استفاده می کند.
3_ حجم کم خون
افرادی که به علت جراحات شدید خون زیادی از دست داده اند ممکن است دچار افت فشار خون شوند. کم آبی نیز از دیگر دلایلی است که باعث کاهش حجم خون می شود.
4_ مشکلاتی با خطر جانی
این شرایط شامل ضربان نامنظم قلب (آریتمی)، آمبولی ریه، حملات قلبی یا پنوموتوراکس (روی هم افتادگی قسمتی از ریه یا کل آن) می باشد. از دیگر مشکلات خطرناکی که سبب افت فشار خون می شوند می توان به واکنش های آلرژیک با خطر جانی (آنافیلاکسی) یا واکنش های ایمنی به عفونت شدید (سپسیس) اشاره کرد.
5_ مشکلات قلبی و ریوی
به عنوان مثال اگر قلب شما خیلی سریع یا خیلی کند می تپد، یا ریه های شما به درستی کار نمی کنند.
6_ داروهای مصرفی
افت فشار خون ممکن است از عوارض جانبی برخی از داروها باشد.؛ مثل: داروهای فشار خون بالا، اختلال نعوظ، اعصاب، افسردگی و …
7_ الکل یا مواد مخدر
الکل و مواد مخدر هر دو می توانند فشار خون را کاهش دهند. البته، مصرف الکل به صورت کوتاه مدت و آنی فشار خون را کاهش می دهد؛ اعتیاد به الکل در طولانی مدت باعث ابتلا به فشار خون بالا می شود. اگر چه برخی از داروها و مکمل ها جزء مواد مخدر نیستند اما مصرف برخی از مکمل های گیاهی، ویتامین ها یا داروهای بدون نسخه نیز ممکن است با افت فشار خون در ارتباط باشند. به همین دلیل بهتر است تمامی مواردی که مصرف می کنید را با پزشک یا داروساز خود در میان بگذارید.
8_ افت ارتواستاتیک فشار خون در 3 ماه اول و دوم بارداری
خونریزی یا سایر عوارض بارداری ممکن است باعث افت فشار خون شود.
9_ تغییرات دمایی شدید
دمای خیلی بالا یا خیلی پایین ممکن است باعث افت فشار خون شود؛ یا علائم آن را تشدید کند.
افت فشار خون چگونه درمان می شود؟
درمان افت فشار خون معمولاً با یافتن علت آن آغاز می شود. اگر علت افت فشار خون به طور مستقیم قابل درمان باشد، افت فشار خون نیز بهبود می یابد. به عنوان مثال، اگر افت فشار خون به علت از دست رفتن خون در اثر جراحت شدید اتفاق افتاده باشد، پزشک با جایگزینی خون از دست رفته (مثلاً تزریق خون) می تواند آن را درمان کند؛ یا اگر داروهایی که مصرف می کنید فشار خون شما را کاهش داده اند، پزشک با تغییر دوز یا جایگزین کردن دارو می تواند مشکل شما را رفع کند.
اما اگر علت فشار خون شما قابل تشخیص نباشد، درمان آن هم امکان پذیر نیست. بنابراین، به طور کلی افت فشار خون زمانی قابل درمان است که یک علت زمینه ای قابل درمان داشته باشد. درمان اختصاصی افت فشار خون معمولاً شامل یکی از 3 روش زیر می شود:
1_ افزایش حجم خون
این روش که با نام «احیای مایعات بدن» نیز شناخته می شود، شامل تزریق مایعات به خون شماست. پزشک می تواند با تزریق سرم، پلاسما یا خون، حجم خون بدن را افزایش دهد.
2_ انقباض عروق خونی
همانطور که داروهای فشار خون بالا با شل کردن رگ های خونی باعث کاهش فشار خون می شوند، داروهایی نیز وجود دارند که تأثیرات معکوس آن را روی بدن می گذارند.
3_ تغییر مکانیسم بدن در نگهداری مایعات
همانطور که می دانیم کلیه ها مسئول حفظ تعادل مایعات در بدن هستند. برخی از داروها به نگهداری مایع و نمک در بدن کمک کرده و از این طریق، با افت فشار خون مقابله می کنند.
تشخیص دلایل افت فشار خون
تشخیص افت فشار خون بسیار ساده است. شما تنها با اندازه گیری فشار خون با دستگاه فشارسنج می توانید افت فشار خون را تشخیص دهید. با این وجود، تشخیص دلایل افت فشار خون مسأله ی دیگری است. اگر شما دچار علائم افت فشار خون شده اید، پزشک ممکن است آزمایش هایی برای شما تجویز کند تا دلیل افت فشار خون را بفهمد و از خطرات احتمالی پیشگیری کند.
1_تست های تشخیصی
- نوار قلب: جهت تشخیص اختلالات ضربان قلب که منجر به علایم افت فشار میشود.
- هولتر فشارخون: هولتر به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت به صورت مداوم فشار بیمار را اندازه گیری خواهد کرد و درک بهتری از تعداد دفعات افت فشار و شدت آن به پزشک خواهد داد.
- تیلت تست: بیمار بر روی تخت دراز میکشد و در حالت های خوابیده و نشسته و ایستاده فشار وی اندازه گیری خواهد شد. (در تشخیص افت فشار ارتواستاتیک کمککننده خواهد بود).
2_ آزمایش خون و ادرار
آزمایش خون و ادرار می تواند به تشخیص مشکلات احتمالی زیر کمک کند:
- دیابت
- کمبود ویتامین
- مشکلات تیروئید یا مشکلات هورمونی
- فقر آهن یا کم خونی
- تست بارداری (برای افراد واجد شرایط)
3_ تست های عکس برداری
- اشعه ایکس
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)
- عکس برداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- اکوکاردیوگرام یا سایر آزمایشات اولتراسوند (تست اکو)
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران