پلاک حاوی رسوبات چربی است که بر دیواره شریان ها تجمع می کنند. با تجمع پلاک، دیواره شریان ها سفت شده و مسیر داخلی آن ها تنگ تر می شود. با بروز این وضعیت، جریان خون رونده به اندام های دیگر و بخش های نیازمند خون و مواد مغذی مختل می شود. این پدیده به بیماری آترواسکلروزیس یا تصلب شرایین منجر شده و می تواند تعدادی از بیماری های قلبی عروقی جدی و یا عمل قلب باز را در پی داشته باشد. در این مقاله به علت ایجاد پلاک در شریان ها می پردازیم…
چه چیزهایی باعث ایجاد پلاک در شریان ها میشوند؟
پلاک شامل کلسترول، چربی، فیبرین و محصولات زائد سلولی است. تشکیل آن نیازمند فرایندی پیچیده است که در آن کلسترول های چرب به دیواره شریان ها چسبیده، آن ها را سفت، ضخیم و تنگ کرده و در نهایت به آترواسکلروزیس منتهی می شود.
کلسترول چگونه باعث گرفتگی عروق میشود؟
کلسترول در هر سلولی از بدن یافت می شود. این ماده در تولید ویتامین D، هورمون ها و مواد مفید در هضم غذا نقش مهمی ایفا می کنند. نوع خوب کلسترول یا لیپوپروتئین های پر تراکم (HDL)، کلسترول را از دیگر نواحی بدن به کبد بازگردانده تا در آن جا از بین روند. نوع بد کلسترول یا لیپو پروتئین های کم تراکم (LDL) اما عامل تجمع پلاک در شریان ها هستند. هنگامی که پلاک در شریان ها تشکیل می شود، بدن در پاسخ گلبول های سفید خون را جهت هضم کردن LDL به محل تجمع فرستاده و توکسین (سم) تولید می شود.
با گذشت زمان، گلبول های سفید جذب شده به محل تغییر بیشتر شده و دیواره شریان دچار التهاب می شود. این فرایند سبب افزایش سریع سلول های عضلانی دیواره شریان شده و یک پوشش بر روی پلاک نرم ایجاد می شود.
در صورتی که این پلاک نرم و خطرناک دچار پارگی شود، امکان تشکیل یک لخته خونی و انسداد جریان خون رونده به اندام ها و بخش های بدن وجود خواهد داشت. تشکیل پلاک ناشی از کلسترول می تواند در اثر عوامل متعددی بروز دهد که موارد زیر از جمله آن ها هستند:
- مواد غذایی سرشار از چربی های اشباع و ترانس
- داشتن اضافه وزن می تواند به افزایش سطح تری گلیسرید و خطر ابتلا به بیماری قلبی منجر شود
- فعالیت ورزشی روزانه می تواند علاوه بر کمک به کمتر کردن مقدار کلسترول ، مقدار تری گلسرید را کاهش و HDL را افزایش دهد.
- همگام با افزایش سن، سطوح کلسترول خون نیز مستعد افزایش می شوند. در زنان یائسه، امکان افزایش LDL و کاهش HDL وجود دارد.
- مشکلات مرتبط با کلسترول می توانند خانوادگی باشند. ژن ها مقدار تولیدی کلسترول را در بدن مشخص می کنند.
درمان کلسترول خون بالا
متخصصان جهت کاهش مقدار کلسترول موارد زیر را پیشنهاد می دهند:
- پرهیز از مصرف سیگار و تنباکو زیرا با مصرف این دخانیات سطح HDLخون کاهش می یابد
- مصرف مواد غذایی سرشار از چربی همچون گوشت قرمز، محصولات لبنی و شکر را کاهش و مصرف سبزیجات، میوه ها، گوشت ماکیان، ماهی و غلات کامل را افزایش
- میزان قند خون را مخصوصا در صورت ابتلا به دیابت، به طور منظم پایش کرده و فشار خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارید
عوامل خطر ایجاد پلاک در شریان ها
تجمع و یا ایجاد پلاک در شریان ها ناگزیر است، اما عوامل متعددی می توانند سبب منجر شدن آن به تصلب شرایین شوند.
در حالی که برخی از این موارد قابل کنترل نیستند، برخی دیگر قابل کنترل بوده و از بروز تصلب شرایین پیشگیری کرده یا آن را به تاخیر می اندازند.عوامل خطر زیر را باید به دقت پایش کرد:
- سطوح کلسترول
- هایپرتانسیون یا فشار خون بالا
- مصرف سیگار (باعث افزایش سطح کلسترول و فشارخون بالا نیز می شود)
- مقاومت به انسولین که منجر به دیابت شود
- چاقی یا داشتن اضافه وزن
- سن بالا، خطر ابتلا به تصلب شرایین همگام با افزایش سن و مخصوصا داشتن انتخاب های نامناسب در سبک زندگی بیشتر می شود
- سابقه خانوادگی، در صورتی که پدر و برادر فرد قبل از 55 سالگی یا خواهر و مادر او قبل از 65 سالگی به بیماری قلبی دچار شوند، احتمال خطر ابتلا به تصلب شرایین بیشتر می شود.
علائم هشدار تجمع یا ایجاد پلاک در شریان
تا زمانی که شریان تنگ، جریان خون مسدود یا خون رسانی به دیگر نواحی بدن مختل نشده است، تجمع پلاک در شریان ها سبب بروز هیچ گونه نشانه یا علامتی نمی شود. اغلب افراد تا زمانی که به حمله قلبی یا سکته مغزی دچار نشوند، از انسداد یا سفت شدن دیواره شریان های خود مطلع نخواهند شد.
برای مثال، فرد مبتلا به شریان های کرونری تنگ یا مسدود شده، ممکن است به بیماری قلبی ایسکمیک یا آنژین صدری دچار شود. دیگر علائم می توانند شامل تنگی نفس و آریتمی (ضربان نامنظم قلب) شوند. در افراد مبتلا به انسداد شریان های کاروتید امکان تجربه علائم ابتلا به سکته مغزی وجود دارد. این علائم می توانند شامل ضعف ناگهانی، گیجی، فلجی، مشکلات تکلم (صحبت کردن و فهم)، اختلالات بینایی، سردرد شدید، پریشانی و از دست دادن هوشیاری باشند. در صورت تجربه هر کدام از علائم یاد شده باید فورا با پزشک یا اورژانس 115 تماس گرفت.
کاهش سطح پلاک
متخصصان جهت کاهش خطر آترواسکلروز ناشی از پلاک ایجاد تغییراتی در سبک زندگی را پیشنهاد می کنند. مصرف یک رژیم غذایی سالم و فاقد محصولات حیوانی و مواد غذایی فرآوری شده نمونه ای از این تغییرات است. رژیم های گیاهی جریان خون را بیشتر کرده و تا حدی بیماری شریان های کرونری را بهبود می بخشند. این رژیم ها اغلب از میوه، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل تشکیل شده اند.
رژیم هایی غذایی مناسب برای سلامت شریان ها همچون رژیم مدیترانه ای علاوه بر این که غنی از میوه ها و سبزیجات هستند، مقادیری روغن زیتون، مغز ها، ماهی، گوشت، محصولات لبنی و شراب را نیز در خود جای داده اند. صرف نظر از نوع رژیم غذایی انتخاب شده، باید مقدار کالری های مصرفی را پایش و وزن خود را در محدوده مناسبی حفظ کرد تا خطر ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت و مشکلات دیگر کاهش یابد.
متخصصان علاوه بر رژیم غذایی، 3 تا 4 بار فعالیت ورزشی هوازی را در هفته پیشنهاد می کنند. این جلسات باید حداقل 40 دقیقه طول کشیده و شامل فعالیت هایی با شدت متوسط تا شدید باشند
درمان دارویی انسداد عروق
حتی با رعایت تمامی تغییرات سبک زندگی بیان شده در این مطلب پلاک به طور کامل برطرف نمی شود. پزشکان با کمک درمان و کاهش میزان کلسترول می توانند انسداد های کوچک بافت نرم را هدف قرار دهند. دارو های استاتین تجویزی با کاهش کلسترول LDL، مقدار کلسترول درون پلاک را کاهش می دهند.
این دسته دارویی شامل آتروواستاتین (لیپیتور) و روزاواستاتین (کرستور) می شوند. این دو دارو فعالیت آنزیم تولید کنده کلسترول را در کبد مختل می کنند. ازیتمایب (زتیا) نیز می تواند جهت جلوگیری از جذب کلسترول از مجرای گوارشی در برنامه دارویی بیمار گنجانده شود.
با توجه به طبیعت بدون علامت تجمع پلاک در شریان ها، بررسی منظم سطح کلسترول خون جهت کاهش خطر ابتلا به حمله قلبی ضروری است. انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می کند که افراد بالغ بالای 20 سال هر 4 تا 6 ماه کلسترول خون خود را بررسی کنند.
با رسیدن سن افراد به 40 سال، پزشک سطوح کلسترول خون را بسته به سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و عوامل دیگری با دقت بیشتری پایش می کند. پزشک بهترین درمان را برای هر فرد انتخاب کرده و بسته به نتایج آزمایش کلسترول بیمار دارو ها و تغییرات مناسب در سبک زندگی را به او توصیه می کند.
دکتر سید خلیل فروزان نیا جراح قلب
نگین
سه شنبه ۱۶ آذر ۰( 2 سال پیش)
تعداد بازدید: 208
مشاهده پرسش
