قلب به عنوان یکی از اعضای بدن که وظیفه پمپ کردن خون به بخش های مختلف بدن را دارد یکی از ارگان های مهم برای بدن محسوب می شود. عملکرد قلب و حفظ آن در محدوده نرمال یکی از مواردی است که باید به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. به وجود آمدن هرگونه مشکل در قلب ممکن است عواقب جدی برای فرد به دنبال داشته باشد. یکی از راه های بررسی عملکرد قلب اکوکاردیوگرافی ( گاهی اوقات به صورت مخفف اکو گفته میشود ) است. در ادامه به بررسی دقیق اکوکادیوگرافی قلب یا اکو قلب میپردازیم.
انواع اکوکاردیوگرافی
در واقع اکوکادیوگرافی قلب نوعی تصویربرداری از قلب توسط امواج صوتی است. توسط امواج برگشتی نوعی تصویر از قلب و آناتومی ان ایجاد میشود که این امکان را برای مختصصین قلب فراهم می کند تا عملکرد قلب را به دقت مورد بررسی قرار دهند. اکوکاردیوگرافی قلب یک روش غیر تهاجمی است که عوارض شدیدی هم برای فرد به دنبال ندارد ولی در مقابل اطلاعات ارزشمندی را می تواند در اختیار پزشک قرار دهد.
اکوکاردیوگرافی انواع مختلفی دارد که بر حسب نیاز با نظر پزشک برای شخص تجویز می شود. از انواع مختلف آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اکوکاردیوگرافی استرس
در این نوع تصویر برداری از قلب، نیاز است در دو نوبت از قلب عکس تهیه شود. یکی در ابتدا که فرد در حالت نرمال است و دیگری بعد از انجام فعالیت های ورزشی مختلف که فعالیت و ضربان قلب افزایش داشته باشد. در این حالت پزشک می تواند تغییرات فعالیت قلبی را در شرایط که فرد تخت استرس قرار دارد مورد بررسی قرار دهد. در صورتی که فرد دچار نوعی نارسایی قلبی باشد و قصد داشته باشد که ورزشی را به صورت حرفه ای آغاز کند و یا مقدار ورزش خود را نسبت به گذشته افزایش دهد، قبل از انجام هرگونه تغییر در عادت ورزشی خود، انجام دادن این اکوکاردیوگرافی توصیه می شود.
یکی دیگر از دلایل استفاده این نوع از اکوکاردیوگرافی در این است که برخی از مشکلات قلبی که ناشی از خونرسانی به عضلات قلب هستند در حین فعالیت بروز پیدا می کنند به همین سبب به منظور بررسی وضعیت بدن در چنین شرایطی از اکوکاردیوگرافی استرس استفاده می شود.
• اکوکاردیوگرافی جنین
بررسی وضعیت قلبی حتی از زمان جنینی نیز اهمیت دارد و به منظور بررسی ساختار قلب جنین در بین هفته های 18 الی 22 بارداری می توان این تصویر برداری را از قلب جنین انجام داد.
در این حالت مبدل بر روی شکم مادر قرار می گیرد و به نوعی در پیشگیری از بروز مشکلات و بیماری های مادرزادی در قلب جنین به کار می رود.
• اکوکاردیوگرافی سه بعدی
به طور معمول در اکوکاردیوگرافی تصویری صاف ودو بعدی از قلب تهیه می شود ولی به منظور برنامه ریزی برای عمل های جراحی و بررسی هرچه دقیق تر مشکلات احتمالی دریچه های قلب، وجود تصویر سه بعدی کاربردی تر است. برای دستیابی به چنین تصاویری، از تکنولوژی های مخصوصی استفاده می شود و تصاویری از قلب در چنین نمای مختلف گرفته می شود و در نهایت ادغام آنها نوعی تصویر سه بعدی ایجاد می کند.
• اکوکاردیوگرافی از راه مری
در صورتی که تصاویر واضح و دقیق تری از قلب نیاز باشد به صورتی که اکوکاردیوگرافی های دیگر جوابگو نباشند در این صورت از اکوکاردیوگرافی قلب از راه مری استفاده می شود.
برای انجام این تصویر برداری از یک لوله منعطف به همراه فرستنده امواج استفاده می شود. این لوله را از طریق دهان یا بینی به حلق و سپس مری فرد وارد می کنند و در میانه های مسیر جایی که به قلب نزدیک باشد تصویر برداری از قلب انجام می شود. به دلیل نزدیک تر بودن فرستنده به قلب در این روش، تصاویر دقیق تری ثبت می شود چرا که اثرات مسیر های عروق و همچنین استخوان های قفسه سینه در چنین شرایطی حذف می شوند.
برای اینکه تصویر برداری از قلب به راحتی انجام شود؛ از چند ساعت قبل به فرد دارو هایی می دهند که در بی حس کردن مری نقش دارند.
• اکوکاردیوگرافی داپلر
همان طور که پیش تر نیز ذکر شد از امواج و بازگشت آنها به سمت جمع آوری کننده تصاویر قلب ثبت می شوند؛ اما مسئله ای که وجود دارد در این است که امواجی که توسط فرستنده به سمت قلب فرد تابیده می شوند؛ این امواج تنها به قلب نمی رسند بلکه در مسیر و قبل از قلب این امواج به بافت های دیگر نظیر استخوان های قفسه سینه و عروق خونی نیز برخورد می کنند. با توجه به تفاوتی که در بین ساختار بافت های مختلف بدن وجود دارد؛ طول موج امواج بازگشتی نیز متفاوت اند. در تصویر برداری از قلب به روش داپلر با توجه به این تغییر اهنگ بین امواج بازگشتی می توان به بررسی فشار جریان خون در عروق اطراف قلب و همچنین وضعیت خونرسانی به قلب از طریق عروق کرونری را مورد بررسی قرار داد.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی
- در ابتدا بیمار بر روی تخت به پشت یا پهلو دراز می کشد.
- پزشک یا مختصص فنی که مسئول عکس برداری است در این مرحله مقداری از ژل را با پراب دستگاه روی ناحیه سینه بیمار می زند.
- در ادامه مبدل را روی قفسه سینه قرار می دهند تا امواج صوتی را به سمت قلب بفرستد. مبدل امواج صوتی به شکل یک میکروفن است.
- این امواج به قلب و دریچه ها برخورد می کنند و سپس امواج بازگشتی از سمت قلب در واقع تصویر از قلب را ایجاد می کنند. این امواج بازگشتی بعد از جمع آوری توسط رایانه پردازش می شوند و نتیجه نهایی به صورت تصویری و یا فیلمی از قلب ظاهر می شود. در این حالت حتی می توان از حرکت قلب فیلم یا عکس هم تهیه کرد.
- برای اینکه بتوان از نما های مختلف قلب عکس تهیه کرد؛ باید مبدل را جا به جا کرد.
- بیمار قبل از انجام اکوکاردیوگرافی باید از 8 ساعت قبل ناشتا باشد.
انجام عمل اکوکاردیوگرافی به هدف بررسی وضعیت و سلامتی قلب انجام می‌گیرد. موارد بسیاری وجود دارد که می‌توان از این اقدام به هدف بررسی قلب استفاده کرد که در ادامه به بررسی هریک از آنها میپردازیم.
- بررسی وجود صداهای غیر معمول قلب
- بررسی ساختار دریچه‌ها و عملکرد صحیح آنها
- بررسی پمپاژ قلب
- بررسی سلامت عضله قلبی در افرادی که سابقه حمله قلبی دارند.
- بررسی وجود لخته در عروق کرونری
- بررسی وجود بیماری های مادرزادی در نوزادان
- چک کردن فشار ریوی
- به جهت فیبریلاسیون دهلیزی
همان طور که پیش تر نیز ذکر شد این روش، یکی از بی خطر ترین روش های بررسی عملکرد قلب است. در اکوکاردیوگرافی قلب از امواجی استفاده می شود که در محدوده خطر برای فرد به مانند اشعه ایکس نیستند به همین دلیل حتی از این روش برای مادران باردار و به منظور برررسی وضعیت قلب جنین و تشخیص دادن احتمال وجود مشکلات مادرزادی در جنین نیز می توان استفاده کرد.
تنها مواردی که به عنوان عوارض ممکن است بعد از اکوکاردیوگرافی برای فرد ایجاد شود شامل موارد زیر است:
اگر ژل به درستی و در مقدار کافی استفاده نشود این امکان وجود دارد که در پایان تصویر برداری و بعد از برداشتن الکترود ها از بدن، پوسست دچار کشیدگی و مشکل شود؛ همچنین در روش اکوکاردیوگرافی قلب از راه مری این امکان وجود دارد که لوله وارد شده به مری در دیواره مری خراش و آسیب دیدگی ایجاد کند؛ به علاوه استفاده از دارو های بی حسی و آرام بخش در این روش به منظور اینکه کمترین اذیت را فرد در حین تصویر برداری احساس کند؛ ممکن است بعد از چند ساعت بی حسی در فرد باقی بماند.
هزینه اکوکاردیوگرافی چقدر است؟
هزینه اکوکاردیوگرافی قلب به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان یک هزینه ثابت برای آن مشخص کرد؛ برای مثال مرکزی که شما به منظور تصویر برداری از قلب به آن مراجعه می کنید یکی از عوامل موثر در هزینه نهایی است. اگر شما به یک مرکز خصوصی مراجعه کنید به مراتب هزینه ای که باید پرداخت کنید به مراتب بیشتر است ولی در صورتی که به یک مرکز عمومی و بیمارستان مراجعه کنید؛ هرینه کمتری را باید پرداخت کنید.
نوع اکوکاردیوگرافی که پزشک به منظور تصویر برداری تجویز کرده است نیز یکی از عوامل موثر است. برای مثال اکوکاردیوگرافی از راه مری که نیاز به تجهیزات بیشتری است به مراتب هزینه های بالاتری نیز برای انجام ان باید بپردازید. همچنین هزینه اکوکادیوگرافی استرس نیز نسبت به سایر روش های تصویر برداری قلب بالاتر است؛ چرا که برای تفسیر نتایج این نوع تصویربرداری قلب نیاز است که حداقل در دو نوبت از قلب تصویر برداری انجام شود. در حالت کلی می توان گفت در روش هایی که تجهیزات بیشتری استفاده می شود هزینه نیز بالاتر می رود.
