ازآنجاییکه قلب و پاها دو عضو نزدیک به هم نیستند، پس چه ارتباطی بین نارسایی قلبی و ورم پا در بیماران قلبی وجود دارد؟
نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی قلبی یک بیماری مزمن است اغلب این عارضه زمانی اتفاق میافتد که عضله قلب در اثر چیزهایی که تحت کنترل شما نیست مانند جراحت، عفونت ویروسی یا بیماری مادرزادی قلبی آسیب میبیند و تلاش میکند تا خون کافی برای رفع نیازهای بدن را پمپاژ کند.
نارسایی قلبی همچنین میتواند ناشی از:
- شیوه نادرست زندگی
- فشار خون بالا
- دیابت
- بیماری عروق کرونر قلب
- آپنه خواب درماننشده
- چاقی
- استفاده مداوم از داروها و الکل
نارسایی قلبی چهار مرحله دارد و در مراحل آخر دیگر قلب ضعیف و بزرگتر میشود و نمیتواند خون غنی از اکسیژن کافی را برای تامین نیازهای بدن پمپاژ کند.
هنگامیکه علائم بدتر میشوند، نارسایی قلبی میتواند باعث تورم در پاها بهخصوص قوزک و مچ پا شود. این اِدِم یا تجمع مایعات در بدن (معمولاً در اندامها و ریهها)، اغلب در اثر نارسایی قلبی رخ میدهد.
علائم نارسایی قلبی
اگرچه در مراحل اولیه نارسایی قلبی، بیماران ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند، اما با پیشرفت بیماری علائم ممکن است یکبهیک یا همزمان با یکدیگر ظاهر شوند. در این میان، ورم پا یکی از علائم بارز و قابل توجه است. از سایر علائم نارسایی قلبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنگی نفس هنگام انجام فعالیتهای ساده و روزمره زندگی مانند بالا رفتن از پلهها یا راه رفتن به طرف صندوق پستی
- بروز مشکل تنفسی (بهسختی نفس کشیدن) هنگام لم دادن روی صندلی یا دراز کشیدن در شب
- بیدار شدن از خواب برای نفس تازه کردن
- بهراحتی و خیلی زود خسته شدن
- سرفههای مکرر
- بروز سرفههای خشک، کوتاه و مداوم هنگام دراز کشیدن
- سرفهای که باعث تولید و خروج مخاط صورتیرنگ یا خونی میشود
- ورم پاها بهخصوص در نواحی پایین آن یعنی قوزک و مچ پا
- تورم شکمی
- تکرر ادرار در شب
- کمبود اشتها و حالت تهوع
- خستگی
- سردتر بودن پاها و دستها نسبت به سایر قسمتهای بدن
- مشکل در تمرکز کردن
علت ورم پا در بیماران نارسایی قلبی
اصولا تورم مرتبط با اِدِم، زمانی بروز میکند که مایعات اضافی در بافتهای بدن به دام میافتند. اگرچه این مشکل ممکن است با نارسایی قلبی مرتبط باشد، اما در شرایط ابتلا به بیماری کلیوی، سیروز کبدی، بارداری یا بهدلیل مصرف داروهای خاص نیز رخ میدهد.
اگر اخیرا بعد از خوردن یک وعده غذایی سرشار از نمک احساس ورم کردهاید یا بعد از ایستادن در تمام طول روز یا نشستن در یک پرواز طولانی پاهایتان ورم کرده است، این شرایط همان اِدِم است. این نوع اِدِم کوتاهمدت است و خودبهخود برطرف میشود.
اِدِم در نارسایی قلبی پایدار است و زمانی رخ میدهد که قلب خون را بهصورت کارآمد از قلب خارج نکند. در نتیجه پس از هر ضربان خون بیشتری در قلب باقی میماند و در نهایت منجر به بروز مشکل در ورود خون به قلب میشود.
افزایش حجم خون در رگهایی که منتظر تخلیه خون به قلب هستند، باعث افزایش فشار در آنها میشود. با افزایش فشار خون در رگها، مایعات با قدرت بیشتری به داخل بافتها رانده میشوند که منجر به تورم یا اِدِم میشود.
نقش کلیه در بروز ورم پا در بیماران قلبی
هنگامیکه قلب دچار نارسایی میشود و شروع به از کار افتادن میکند، جریان خون به کلیهها کاهش مییابد. با بروز این مسئله، ممکن است بدن کلیهها را وادار کند که سدیم و آب بیشتری را نگه دارند. همه این فرآیند منجر به بروز اِدِم میشود.
کلیهها زمانیکه کاهش جریان خون به سمت خود را احساس میکنند، سعی میکنند وضعیت طبیعی و نرمال خود را حفظ کنند. در جهت این تلاش برای حفظ سطح طبیعی مایع بدن یا حجم خون، کلیهها آبشاری از پیامرسانهای شیمیایی را به کمک هورمونهای رنین، آلدوسترون و وازوپرسین تحریک میکنند. در نهایت این فرآیند منجر به افزایش سدیم، احتباس آب، تشنگی و بروز ورم میشود.
بروز ورم در سایر قسمتهای بدن
مطمئنا زمانیکه بطن و دهلیز سمت راست بدن شما که خون بدون اکسیژن را از بدن دریافت میکنند و آن را به ریهها میفرستند، نمیتوانند به طور موثر خون را پمپاژ کنند؛ خون باقیمانده تمایل دارد که در پاها یا سایر نقاط بدن جمع شود.
یکی از بزرگترین سیاهرگهای بدن، ورید اجوف تحتانی (بزرگسیاهرگ زیرین) است که مستقیماً به کبد متصل میشود. با افزایش فشار وریدی، مایع داخل عروق میتواند از کبد خارج شده و به داخل حفره شکمی هدایت شود که منجر به ورم در شکم میشود.
اورم همچنین میتواند در دستها، کمر و صورت ظاهر شود. هنگامیکه سمت چپ قلب که خون غنی از اکسیژن را از ریهها دریافت میکند و سپس آن را به سایر نقاط بدن پمپ میکند بهخوبی وظیفه خود را انجام نمیدهد، مایع داخل عروق میتواند در ریهها در جمع شود. شرایطی که به عنوان اِدِم ریوی شناخته میشود.
دکتر فروزان نیا جراح قلب در تهران